Choroba zwyrodnieniowa stawów zwana jest potocznie zwyrodnieniem stawów, a także osteoartrozą (w skrócie: CHZS). Dotyka głównie ludzi w podeszłym wieku, choć może rozwinąć się także u młodych osób. Zazwyczaj pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej obserwuje się między 40. a 60. rokiem życia.

Przyczyny rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów

Jak podkreślają lekarze, zwyrodnienie stawów to choroba przewlekła i nieodwracalna. Jej przyczyną jest zaburzona jakość oraz ilość chrząstki stawowej, która jest odpowiedzialna za amortyzację stawów. Choroba zwyrodnieniowa dotyczy stawów kolanowych, biodrowych, a także rąk, czyli palców.

Czynnikami wywołującym zwyrodnienie są nadmierne przeciążenia stawów, a także obniżenie jakości elementów wchodzących w skład stawu. Spore ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów występuje u osób z nadwagą oraz z predyspozycjami genetycznymi.

Ortopedzi dzielą zwyrodnienie stawów na dwie postaci:

• zwyrodnienie pierwotne (idiopatyczne) rozwijające się wraz z wiekiem, najczęściej dotyczące jednego stawu,
  
• zwyrodnienie wtórne – wywołane zmianami powstałymi w narządzie ruchu w wyniku wrodzonych nieprawidłowości, urazów, przeciążeń, zaburzeń hormonalnych i metabolicznych, nowotworów, chorób przewlekłych, ogólnoustrojowych, a także pozostałych chorób stawów.
  

U osób cierpiących na chorobę zwyrodnieniową stawów wyróżnia się dwa okresy: stabilizacji oraz zaostrzeń. Pierwsze z nich charakteryzuje się stałym nasileniem objawów, które występują tylko w czasie ruchu. Drugi okres wyróżnia się bólem i sztywnością stawów w czasie spoczynku i aktywności. Charakterystyczne są stany zapalne stawów wraz z obrzękiem i gromadzeniem się w ich wnętrzu płynu.

Jakie są objawy choroby zwyrodnieniowej stawów?

Należy pamiętać, że choroba zwyrodnieniowa stawów jest schorzeniem rozwijającym się bardzo powoli, a pierwsze objawy mogą zostać niezauważone. Osoby znajdujące się w grupie ryzyka, a także pomiędzy 40. a 60. rokiem życia powinny zwracać szczególną uwagę na pracę stawów w czasie aktywności fizycznej. Niepokojące objawy to: charakterystyczne trzaskanie stawów podczas ruchu, sztywność stawów, ograniczenie ruchomości, ból , wzmożone ucieplenie skóry bezpośrednio nad stawem, obrzęk, zniekształcenie i poszerzenie stawów.

Trzaskanie stawów jest spowodowane tarciem nierównych powierzchni stawowych o siebie podczas ruchu. Sztywność stawów dzieli się na dwie odmiany: sztywność poranną, która ustępuje zazwyczaj po kilku minutach od przebudzenia, a także sztywność startową, pojawiającą się w ciągu dnia po okresach bezruchu. Ograniczenie ruchomości w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów powoduje np. problemy w zginaniu lub prostowaniu kolana, a nawet zablokowanie ruchu w stawie, co może doprowadzić do oderwania chrząstki lub wyrośli kostnych. Ból zwyrodnieniowy stawów odczuwany jest zazwyczaj tylko w zajętym chorobą stawie, występuje najczęściej na początku i w trakcie ruchu, ustępując w czasie spoczynku. Zniekształcenia wynikają ze zmiany ustawienia stawu, a także powstawania wyrośli kostnych.

Metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów

Leczenie zwyrodnienia stawów jest uzależnione od stopnia zaawansowania choroby. Wyróżnia się:

• niefarmakologiczne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów – jest to zazwyczaj leczenie pierwszego wyboru, które pozwala na spowolnienie degradacji chrząstki stawowej, a także umożliwia zmniejszenie objawów choroby.
  
• farmakologiczne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów – głównie opiera się na uśmierzaniu bólu.
  

W leczeniu niefarmakologicznym choroby zwyrodnieniowej stawów szczególną uwagę zwraca się na utrzymanie właściwej masy ciała, ponieważ nadwaga sprzyja rozwojowi choroby oraz zaostrzeniu jej objawów. Niefarmakologiczne leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów obejmuje fizjoterapię, która zdaniem lekarzy pozwala na zachowanie sprawności zajętych chorobą stawów oraz zmniejsza ból. Pomocne okazują się także zabiegi z zakresu krioterapii oraz termoterapii. 

Bolesne stawy, zwłaszcza u osób starszych, powinno odciążać się za pomocą wkładek ortopedycznych, ortez, a także lasek lub chodzików, które umożliwiają stabilizację stawów. W okresie zaostrzeń choroby warto zdecydować się na unieruchomienie stawu, zwłaszcza gdy zauważalne są objawy stanu zapalnego.

Farmakologiczne leczenie CHZS opiera się najczęściej na stosowaniu żelu lub maści bezpośrednio na stawy zajęte chorobą. Zaleca się stosowanie preparatów zawierających substancje o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym, takie jak paracetamol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (diklofenak, naproksen, ibuprofen, ketoprofen, nimesulid). W przypadku znacznego zaostrzenia choroby podawane są opioidy. Można rozważyć stosowanie preparatów zawierająccyh glukozaminę i chondroitynę, jak również wstrzyknięcia steroidów czy kwasu hialuronowego bezpośrednio do stawu.

Bibliografia

- Zimmermann-Górska I. (red.), Reumatologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.

- Tomaszewski W. (red.), Kompleksowe leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów, Agencja Wydawnicza MEDSPORTPRESS, Warszawa 2017.