Chemioterapię dzieli się na kilka rodzajów – w zależności od czasu oraz sposobu podania, a także od intensywności działania. Najłagodniejsza jest biała chemioterapia, najgorsza zaś czerwona chemia. Intensywne leczenie zleca się osobom z nowotworami układu krwiotwórczego, a także z wieloma przerzutami.

Czym jest chemioterapia?

Chemioterapia jest metodą leczenia nowotworów złośliwych. Zalicza się ją do najskuteczniejszych rozwiązań, jeśli chodzi o leczenie raka. Zadaniem chemioterapii jest zahamowanie procesu namnażania się komórek nowotworowych i zniszczenie tych, które się już rozwinęły. Niestety sprawia ona, że w organizmie człowieka giną również zdrowe komórki. Chory przez to jest np. bardzo podatny na infekcje – jego układ odpornościowy jest osłabiony.

U chorych onkologicznych stosuje się różne rodzaje chemioterapii. To, jaki lek będzie podawany, jest zależne od stopnia zaawansowania nowotworu, typu nowotworu oraz stanu ogólnego pacjenta. W przypadku niektórych osób konieczna jest chemioterapia przedoperacyjna, u innych chemioterapia stanowi uzupełnienie leczenia chirurgicznego. Forma podawania leku zależy też od stanu chorego. Na ogół stosuje się chemioterapię dożylną, jednak można spotkać się z chemią w tabletkach czy innymi metodami podania.

Chemioterapia – rodzaje zależne od mechanizmu działania i czasu podania

Chemioterapię podaje się choremu w kilku cyklach. Leczenie trwa kilkanaście tygodni lub więcej. Sposób podania chemii i jej rodzaj jest zależny od lokalizacji nowotworu i możliwości zastosowania innych metod terapeutycznych. W związku z tym w nomenklaturze medycznej można wyróżnić następujące jej rodzaje:

• chemioterapię indukcyjną – podaje się ją jeszcze przed leczeniem miejscowym. Jej zadaniem jest zmniejszenie masy guza na tyle, aby można go było usunąć operacyjne. Pacjentom po chemii indukcyjnej i operacji chirurgicznej zaleca się dodatkowo radioterapię;

• chemioterapię neoadjuwantową – jest chemią przedoperacyjną, traktowaną jako jeden z elementów leczenia systemowego, które kończy się radioterapią;

• chemioterapię synchroniczną – podaje się ją razem z radioterapią. Celem jest wzmocnienie efektu leczniczego, co ma zapobiec rozlewowi nowotworu;

• chemioterapię adjuwantową – jest chemią uzupełniającą. Zleca się ją chorym, którzy są po operacji resekcji guza, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu raka i jego ewentualnych przerzutów na inne narządy;

• chemioterapię metronomiczną – jest inna, niż dożylne, ponieważ podaje się ją doustnie. Zalecone leki są przyjmowane przez chorego w małych dawkach przez kilka tygodni;

• chemioterapię dokanałową – jest podawana wprost do kanału kręgowego. Stosuje się ją często u chorych z guzami mózgu lub rdzenia;

• chemioterapię dootrzewnową – nazywa się ją dojamową, ponieważ jest podawana wprost do jam ciała chorego. Znajduje zastosowanie w leczeniu raka jajnika i nowotworów przewodu pokarmowego, w tym także guzów z przerzutami;

• chemioterapię celowaną – jest oparta na lekach planowanych molekularnie. Jej zastosowanie wymaga wykonania choremu testów, które potwierdzą, czy będzie on właściwie reagował na leczenie;

• chemioterapię paliatywną – podaje się ją chorym w stanie terminalnym, u których nie ma szans na wyleczenie. Zadaniem leków jest wydłużenie życia o kilka tygodni lub miesięcy.

Chemioterapię dzieli się również na kolory, które decydują o intensywności działania podawanych leków. Najsłabsza jest biała. Najgorszym podawanym rodzajem jest chemia czerwona. Zaleca się ją osobom z nowotworami układu krwionośnego np. z białaczką.

Jakie są skutki uboczne chemioterapii?

Każda podawana chemioterapia ma szereg skutków ubocznych, które wielu pacjentom trudno zaakceptować. To, w jakim stopniu będą one nasilone, zależy od intensywności działania podawanych preparatów. Do najczęściej występujących efektów ubocznych chemioterapii zalicza się:

• upośledzenie systemu odpornościowego, co oznacza zwiększoną podatność na infekcje;

• wypadanie włosów, ponieważ chemia niszczy cebulki i ma negatywny wpływ na mieszki włosowe;

• zaburzenia równowagi i czucia oraz osłabienie ogólne;

• nudności prowadzące do wymiotów;

• uszkodzenie komórek szpiku kostnego;

• zaburzenia krzepliwości krwi i ewentualną zakrzepicę;

• częste infekcje układu moczowego;

• brak popędu płciowego i zaburzenia płodności;

• kłopoty kardiologiczne, w tym: zaburzenia rytmu serca.

Chemioterapia trwa kilkanaście tygodni lub dłużej. Jest bardzo wycieńczająca dla chorego i trudna dla jego najbliższych. Cykle chemioterapii są podzielone na okresy dwu- lub czterotygodniowe, aby dać pacjentowi czas na rekonwalescencję. Najdłuższa chemioterapia trwa 12 cykli. W tym czasie chory może przejść operację chirurgiczną lub jest poddawany innym, bardziej nowatorskim metodom leczenia.

Anna Puślecka opowiada o walce z chorobą:

Bibliografia:

M. Krzakowski i inni, Onkologia Kliniczna, tom 1, wydanie 3, Wydawnictwo Via Medica Sp. z o.o., Gdańsk 2015.