Inteligencja emocjonalna pojawiła się na gruncie psychologii w 1990 roku. Często to pojęcie jest mylone z kompetencjami społecznymi oraz dojrzałością emocjonalną.
Co to jest inteligencja emocjonalna?
Inteligencja emocjonalna jest zbiorem umiejętności służących do rozpoznawania i rozumienia odczuć i emocji innych osób. Ludzie inteligentni emocjonalnie potrafią też z łatwością kontrolować swoje uczucia i wpływać nimi na innych. Jest to zdolność osobowościowa i społeczna, od której zależy stopień rozumienia informacji płynących z otoczenia nie wyrażonych bezpośrednio. Inteligencja emocjonalna to koncepcja psychologiczna, którą mogą badać wykwalifikowani specjaliści dzięki narzędziom psychometrycznym, takim jak:
- Emotional Intelligence Quotient (EQ),
- Multifactor Emotional Intelligence Scale (MEIS),
- Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT),
- Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej (KIE).
Cechy osób inteligentnych emocjonalnie
Osoby z wysoką inteligencją emocjonalną (IE) potrafią z łatwością nazywać różne rodzaje emocji. Dla przykładu, gdy ludzie o przeciętnej IE mówią, że czują się kiepsko, to inteligentni emocjonalnie określą ten sam stan jako sfrustrowanie, zmartwienie lub zirytowanie. Takie dokładne nazewnictwo poprawia rozumienie swoich emocji.Ludzie o wysokiej inteligencji emocjonalnej mają też zdolność do utrzymywania równowagi pomiędzy dobrocią i sympatią względem innych, a stawianiem jasnych granic i odmawianiem im.
Innymi słowy są to osoby asertywne, które znają siebie i wiedzą czego im potrzeba. Ludzie z wysokim IE potrafią wybaczać, lecz nie zapominają. Zdają sobie sprawę, że trzymanie w sobie złości powoduje dodatkowe cierpienie. Równocześnie nie pozwolą, aby taka sytuacja miała miejsce ponownie. Ludzie inteligentni emocjonalnie zdają sobie sprawę, że śmiech to zdrowie i szukają okazji do radości. Rutynę dnia codziennego starają się urozmaicać muzyką, filmami, grami i drobnymi przyjemnościami, takimi jak kąpiele z olejkami eterycznymi. Inteligencja emocjonalna nie jest jednak tożsama z optymizmem. Cecha ta jest trzeźwym spojrzeniem na rzeczywistość bez naiwnego jej upiększania. Osoba inteligentna emocjonalnie nazywa rzeczy po imieniu, potrafi czuć szeroką gamę emocji oraz odnosi je do budowania zdrowych relacji z innymi.
Jak rozwijać inteligencję emocjonalną?
Podstawą rozwijania inteligencji emocjonalnej jest samoświadomość. Aby rozumieć emocje innych, należy najpierw poznać procesy, jakie zachodzą w psychice. Najprostszą techniką, która zgłębia świadomość siebie jest prowadzenie dziennika, w którym zapisuje się przeżyte emocje o danych porach dnia. Na przykład można zapisywać codziennie swoje najsilniejsze uczucia lub wybrać jedną godzinę, którą poświęci się na analizę swoich stanów wewnętrznych. Dzięki temu to, co wcześniej nazywane było przyjemnością, może być określone jako satysfakcja z życia lub zadowolenie z siebie. W celu lepszego różnicowania tych stanów można też oceniać poziom ich intensywności od 1 do 10. Jednak w ciągu dnia, w przypływie nowych zajęć i myśli trudno jest skupić się i zrozumieć swoje emocje. Temu służy medytacja, która pozwala się wyciszyć i wsłuchać się w swój wewnętrzny głos.
Zobacz także: Objawy i przyczyny aleksytymii - jak leczyć analfabetyzm emocjonalny?
Kolejną techniką przyczyniającą się do zwiększenia inteligencji emocjonalnej jest kontrola emocji negatywnych. Nie oznacza to jednak wyzbycia się ich, ponieważ uczucia, np. smutku, tęsknoty czy gniewu, są dużą lekcją i potrafią wiele nauczyć. Dobrą techniką do zarządzania tymi stanami jest pomyślenie nad nimi zanim się zareaguje. Tak więc zanim zdenerwujemy się na znajomego, który odmówił pomocy, warto najpierw zastanowić się nad jego sytuacją i pomyśleć, czy nie ma aktualnie ważniejszych spraw na głowie.
Inteligencja emocjonalna w dużym stopniu zależy od asertywności, czyli umiejętności powiedzenia "nie". Warto uczyć się tej cechy poprzez przyswojenie formuły: "Czuję X, gdy robisz mi Y, w sytuacji Z". Taka forma zdania jest znacznie lepszym wyjaśnieniem swojej sytuacji, niż zaczęcie zdania od "jesteś, taki i taki" lub "powinieneś zrobić to i to". Pierwsze sformułowanie przyczynia się do klarownej komunikacji i dzięki temu unika się nieporozumień.
Zobacz także: Zaburzenia emocjonalne u dzieci i dorosłych – rodzaje, objawy, leczenie
Inteligencję emocjonalną warto ćwiczyć też u dzieci. Dobrym sposobem jest rysowanie symboli oznaczających aktualny nastrój. Dzięki temu dziecko będzie potrafiło określić swój stan, który przedstawi za pomocą słoneczka lub chmurki. Taka zabawa pogłębi wiedzę na temat ich samopoczucia. Swoje stany emocjonalne można opisywać też za pomocą zapachów (olejki eteryczne mogą kojarzyć się z pewnymi uczuciami) lub dźwięku (puszczanie muzyki i próba odgadnięcia jej nastroju).