Budowa oka pozwala na odbieranie bodźców wzrokowych w różnych warunkach oświetlenia, rozpoznawanie barw. Dzięki widzeniu obuocznemu mózg może tworzyć obrazy przestrzenne i zdolny jest do oceny odległości.

Budowa oka

Prawe i lewe oko mają bardzo podobną, lustrzaną budowę. Zewnętrzną warstwę każdej gałki stanowią mocne, elastyczne struktury, które nadają oku kształt – biała twardówka i przejrzysta rogówka. Druga warstwa od zewnątrz to błona naczyniowa, w skład której wchodzą tęczówka, ciało rzęskowe i naczyniówka. Wewnętrzną, trzecią warstwę stanowi siatkówka. Składa się ona z receptorów światła, komórek i włókien nerwowych oraz rozwiniętego unaczynienia. Charakterystycznymi elementami siatkówki są:

• tarcza nerwu wzrokowego (tzw. plamka ślepa) – miejsce, w którym zbiegające się naczynia i włókna nerwowe tworzą nerw wzrokowy połączony z tętnicą i żyłą środkową siatkówki,
  
• plamka żółta z dołkiem środkowym – obszar, w którym przetwarzane są obrazy z miejsca, na którym skupia się wzrok; widzenie ma tutaj największą rozdzielczość, a obecność czopków umożliwia odróżnianie barw.
  

Zobaczcie film, z którego dowiecie się, jakie funkcje pełni ludzkie oko:

Charakterystycznym elementem, znajdującym się za tęczówką, jest soczewka, która załamuje (wraz z rogówką) promienie docierające do wnętrza oka. Zawieszona jest na więzadełkach rzęskowych (Zinna), które łączą ją z mięśniem rzęskowym. Umożliwia on niewielkie zmiany kształtu soczewki przy przenoszeniu wzroku z jednego obiektu na inny.

Wolna przestrzeń oka jest wypełniona w przednim odcinku cieczą wodnistą, wytwarzaną przez ciało rzęskowe i odpływającą głównie przez tzw. kąt przesączania, czyli kąt rogówkowo-tęczówkowy. Tylny segment oka zajmuje ciało szkliste – żelowata, przejrzysta masa, która dociskając siatkówkę do naczyniówki i twardówki, stabilizuje jej położenie.

Oko – umiejscowienie i narządy dodatkowe

Gałka oczna położona jest w oczodole – kostnym zagłębieniu czaszki, które (dzięki wypełniającej je częściowo tkance tłuszczowej) stanowi doskonałą osłonę dla precyzyjnego i delikatnego oka.

Mocowanie, a jednocześnie możliwość ruchów zapewniają oku jego mięśnie zewnętrzne:

• proste (górny, dolny, przyśrodkowy i boczny),
  
• skośne (górny i dolny),
  
• bloczkowy,
  
• oczodołowy.
  

Prawidłowe zwilżanie powierzchni gałki ocznej i obmywanie jej z zanieczyszczeń zapewnia aparat łzowy, a ochronę przed czynnikami zewnętrznymi stanowią powieki i spojówka. Odruchy ochronne pod postacią zamknięcia powiek wywołuje podrażnienie wrażliwych rzęs, brwi oraz bogato unaczynionej rogówki. Spojówka jest błoną śluzową, która pokrywa wewnętrzną powierzchnię powiek i (załamując się) przechodzi na przednią powierzchnię oka, przyczepiając się do twardówki w pobliżu rąbka (brzegu) rogówki. Stanowi barierę pomiędzy światem zewnętrznym a wnętrzem oczodołu. Nie pozwala na wnikanie w głąb pyłów, oparów, zanieczyszczeń. Dzięki rozwiniętej sieci naczyń krwionośnych na powierzchnię spojówki łatwo przedostają się białe krwinki, które neutralizują większość osiadających w tym miejscu drobnoustrojów i chronią oko przed infekcją.

Polecamy: Pole widzenia – ocena, metody badania, przyczyny zawężenia

Budowa oka i jego funkcja

Podstawową funkcją oka jest przekształcanie impulsów świetlnych na elektryczne, które są następnie przesyłane do mózgu i tam składane w obrazy. Wpadające do oka światło jest załamywane przez rogówkę i soczewkę, dzięki czemu na siatkówce tworzy się ostry, odwrócony, pomniejszony obraz. Ilość światła docierająca do receptorów jest regulowana przez tęczówkę, której otwór źreniczny zmniejsza się przy intensywnym oświetleniu, a gdy natężenia światła jest mniejsze – poszerza się. Mechanizm ten skopiowano, budując przesłonę aparatu fotograficznego.

Szczegółowy, wyraźny, kolorowy obraz miejsca, na które człowiek patrzy, tworzy się w obrębie plamki żółtej i jest przetwarzany przez receptory nazywane czopkami (w procesie tzw. widzenia fotopowego). Do działania wymagają one jednak intensywnego oświetlenia i przy słabym oświetleniu ważniejszą rolę spełniają inne, bardziej wrażliwe na światło, elementy – pręciki. Rozmieszczone są one na większości powierzchni siatkówki. Dają obraz czarno-biały, mniej wyraźny. Jest to proces widzenia skotopowego, czyli zmierzchowego.

Akomodacja a mechanizm widzenia

Zjawisko akomodacji polega na dostosowywaniu wzroku do obserwacji na przemian przedmiotów bliskich i dalekich. Proces ten odbywa się dzięki pracy mięśnia rzęskowego, który wpływa na kształt soczewki. Zjawisko to jest podobne do regulacji ostrości w aparacie fotograficznym. Kiedy w procesie starzenia się organizmu soczewka traci elastyczność i jest mniej podatna na działające na nią siły, powstaje tzw. starczowzroczność (prezbiopia), która powoduje konieczność noszenia okularów do czytania.

Polecamy: Krótkowzroczność - objawy, przyczyny, rodzaje i sposoby leczenia

Inne funkcje oka

Umieszczenie oczu w pewnej odległości od siebie sprawia, że odbierane przez nie obrazy są nieco inne. Dzięki tym różnicom mózg potrafi wytworzyć trójwymiarowy, przestrzenny model obserwowanego przedmiotu, a także ocenić odległość. Ma to wielki wpływ na wykonywanie pewnych rodzajów aktywności (np. precyzyjne manipulacje ręką, praca na wysokości, jazda samochodem) oraz na ogólną koordynację ruchów, orientację przestrzenną i utrzymywanie równowagi. 

Zobacz także, na czym polega laserowa korekcja wzroku: