Pandemia bardzo wyraźnie pokazała nam jak niebezpieczne mogą być wirusy. W momencie, w którym cały świat skoncentrował się na walce z koronawirusem SARS-CoV-2, zapomnieliśmy o innych chorobach zakaźnych, które mogą być dla nas równie niebezpieczne. Jedną z nich jest kleszczowe zapalenie mózgu. Mimo że medycyna nie ma na nią lekarstwa, to potrafi nas przed nią skutecznie ochronić.

Choć badania pokazują, że większość Polaków boi się kleszczy i chorób, którymi mogą nas zarazić, to po profilaktykę w postaci szczepień sięga jedynie garstka z nas. Tymczasem wirus KZM to realne zagrożenie, a przenoszące go pajęczaki znajdują się zarówno na trawniku przy domu, w parku, jak również w lasach i na łąkach. Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że infekcja może doprowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. Jej konsekwencją może być trwała niepełnosprawność, a nawet śmierć.

Pacjentów jest coraz więcej

Zmiany klimatyczne, krótsze i łagodniejsze zimy sprawiają, że kleszczy jest coraz więcej. Większa liczba pajęczaków przekłada się większą liczbę zachorowań. Statystyki pokazują, że w Polsce każdego roku rejestruje się od 150-350 przypadków KZM. Jednak zdaniem ekspertów dane te są niedoszacowane.

Liczba przypadków KZM niepokojąco wzrasta od lat. Problem dotyczy całej Europy, gdzie w ostatnim czasie rokrocznie obserwuje się wzrost zakażeń wirusem KZM. Najwięcej zachorowań występuje w Polsce północno-wschodniej i wschodniej: na Suwalszczyźnie, Podlasiu, Mazurach, w okolicach Lublina, wschodnim Mazowszu, jednak pajęczaki zakażone wirusem występują na terenie całej Polski – informuje prof. dr hab. Joanna Zajkowska, specjalistka chorób zakaźnych z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Jak atakuje wirus?

Kiedy po pokłuciu przez zakażonego kleszcza wirus KZM wniknie do organizmu, nasz układ odpornościowy będzie próbował go zwalczyć. Jeżeli nie uda mu się to, zwykle po 7-14 dniach (czasem ten okres może wydłużyć się do 28 dni), pojawiają się pierwsze objawy zakażenia, które bardzo przypominają grypę. U chorych pojawia się gorączka, bóle głowy, mięśni, bóle stawów. Jeżeli organizm na tym etapie nie poradzi sobie z infekcją, po kilku dniach wirus przenika do układu nerwowego i rozpoczyna się druga, neurologiczna faza choroby. Wówczas konieczna jest hospitalizacja. Nie ma leku, który można zastosować, by zahamować namnażanie się wirusa. Stosuje się wyłącznie leczenie objawowe.

Większość zachorowań przebiegających pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych kończy się wyleczeniem. Nie zawsze oznacza to jednak powrót do stanu zdrowia z okresu przed infekcją. Powikłania występują nawet u 58 proc. chorych, u których doszło do postaci neurologicznej choroby. Najczęstsze powikłania neurologiczne to porażenia i niedowłady. Często jednak występują także powikłania psychiatryczne, takie jak zaburzenia koncentracji, nastroju, pamięci, uwagi, przewlekłe bóle głowy, wzmożona męczliwość, zaburzenia snu. Wielu pacjentów może nie wiązać ich wystąpienia z przebytym KZM. Rehabilitacja powikłań trwa długo, niektórzy chorzy nie odzyskują pełni sprawności.

Nie czekaj, zaszczep się!

Mimo że medycyna nie ma leku na kleszczowe zapalenie mózgu i może je leczyć jedynie objawowo, to potrafi przed nim ochronić. Budowa wirusa odpowiedzialnego za KZM jest stosunkowo prosta, a to pozwoliło opracować skuteczną szczepionkę. W kalendarzu szczepień szczepienie przeciwko KZM zostało uznane za rekomendowane.

W Polsce są obecnie dostępne szczepionki przeciwko KZM dwóch producentów, każda w dawce dla dzieci oraz dla dorosłych. To szczepionki inaktywowane (zabite). Schemat szczepienia obejmuje podanie trzech dawek szczepionki. W celu utrzymania odporności przeciw KZM należy co trzy, a następnie co pięć lat podawać dawki przypominające szczepionki. Jeśli konieczne jest szybkie uodpornienie, można zastosować schemat przyspieszony, w którym dwie pierwsze dawki można przyjąć w odstępie 14 dni – dodaje prof. dr hab. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku.

Dlaczego warto się zaszczepić?

Profilaktyka w postaci szczepień ochronnych jest bardzo skuteczna, co potwierdzają wieloletnie obserwacje populacji wysokiego ryzyka - na przykład leśników.

Ze względu na specyficzny charakter naszej pracy wymagamy szczególnej ochrony – dodaje dr Anna Wierzbicka – biolog, leśnik z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.

Od momentu wprowadzenia obowiązkowych szczepień dla leśników obecnie nie odnotowujemy zachorowań na tę chorobę w tej grupie.

Wybuch pandemii koronawirusa SARS-CoV-2 pokazał, jak ważne są szczepienia i ochrona przed wirusami, których można uniknąć.. Osoby, które właśnie teraz zdecydują się zaszczepić przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu muszą pamiętać o zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.

Przed pójściem do poradni należy ustalić termin szczepienia – telefonicznie lub online oraz wypełnić ankietę wywiadu epidemiologicznego. Wszelkie wątpliwości dotyczące szczepienia dobrze jest wyjaśnić podczas porady telefonicznej z lekarzem lub pielęgniarką, co pozwoli skrócić czas przebywania w poradni. Szczepienie należy odwołać lub przełożyć na późniejszy termin, jeżeli wystąpią objawy infekcji, podwyższona temperatura, w przypadku kontaktu z osobą zakażoną i nałożenia kwarantanny. Należy pamiętać o obowiązku noszenia maseczki podczas przebywania na terenie poradni oraz o przyjściu bez osoby towarzyszącej – dziecku może towarzyszyć jeden zdrowy opiekun – mówi dr Agnieszka Motyl, epidemiolog, Dyrektor ds. Standardów Medycznych Medicover.

Nie igraj z kleszczem!

Kampania edukacyjna Nie igraj z kleszczem. Wygraj z kleszczowym zapaleniem mózgu od trzech zwiększa świadomość Polaków o chorobach przenoszonych przez kleszcze i zachęca do wykonywania szczepień ochronnych.

Na stronie www.kleszczeinfo.pl można znaleźć sprawdzone informacje na temat kleszczy i zagrożeń z nimi związanych, porady dotyczące postępowania oraz przydatne informacje dla osób prowadzących aktywny tryb życia wśród zieleni lub wybierających się w tereny zagrożone kontaktem z kleszczem.

Organizatorami kampanii jest Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Fundacja Aby Żyć i Pfizer. Partnerem kampanii jest Medicover. Patronem honorowym kampanii jest Główny Inspektorat Sanitarny.

Zobacz film i poznaj historię matki, której dziecko zachorowało na kleszczowe zapalenie mózgu: