Mięsień sercowy ma anatomiczną strukturę, jaką jest układ przewodzący, pozwalającą na przesyłanie bodźców pobudzających do pracy. Dzięki niemu serce kurczy się i pompuje krew na obwód. W prawidłowym zapisie elektrokardiograficznym (EKG) można zobaczyć linie kształtujące się według przewodzenia bodźców układu przewodzącego kolejno z węzła zatokowego przez przedsionki serca, węzeł przedsionkowo-komorowy, aż do komór serca.

Blok serca – co to jest?

Prawidłowo bodziec do skurczu serca pochodzi z węzła zatokowego i jest przewodzony dalej. Są stany, takie jak bloki serca, kiedy układ ten na pewnym poziomie zostaje zatrzymany. Komory mają dodatkowe, niezależne, „zasilanie”. Dlatego mimo bloku na jakimkolwiek poziomie układu przewodzącego serca mogą one się kurczyć. Są to jednak skurcze niezsynchronizowane z pracą przedsionków i tym samym nie tak efektywne hemodynamicznie.

W zapisie EKG obserwuje się różne odchylenia od głównej linii izoelektrycznej. Określa się je załamkami. Pierwsze – załamki P – odpowiadają pracy przedsionków. Zaraz po nich występują zespoły QRS (składające się z załamków Q, R, S) odpowiadające pracy komór. Zmiany odległości lub regularności w zapisie tych załamków mogą wskazywać na obecność bloku serca. Odległość pomiędzy załamkiem P a zespołem QRS to czas przewodzenia impulsu z przedsionka do komór. Określa się go mianem odstępu PR.

Rodzaje bloków serca

Układ przewodzący serca może zostać zablokowany na różnym poziomie. Określa się to mianem bloku serca. Najczęściej obserwuje się bloki przedsionkowo-komorowe, czyli w miejscu przechodzenia bodźców z przedsionków do komór. Ponadto blok może pojawić się dużo wyżej, kiedy bodziec przechodzi z węzła zatokowego do przedsionków serca. Poważne konsekwencje dla zdrowia człowieka ma również pojawienie się bloków na poziomie komór serca, a konkretnie bloków prawej lub lewej odnogi pęczka Hisa.

Bloki serca często współistnieją ze sobą. Dla przykładu może wystąpić blok przedsionkowo-komorowy II stopnia typu II z jednoczesnym blokiem którejś z odnóg pęczka Hisa.

Bloki przedsionkowo-komorowe serca

Wyróżnia się 3 stopnie bloków przedsionkowo-komorowych serca (bloki AV). I stopień bloku przedsionkowo-komorowego serca polega na tym, że dochodzi do spowolnienia przewodzenia bodźca pomiędzy przedsionkami a komorami. Zarówno załamki P, jak i QRS są obecne w zapisie EKG, jednak odstęp pomiędzy nimi jest wydłużony.

W bloku II stopnia nie wszystkie bodźce są przewiedzione przez węzeł przedsionkowo- komorowy. W zapisie EKG nie po każdym załamku P występuje załamek QRS. Wśród bloków II stopnia wyróżnia się blok II stopnia typu I (Mobitz 1 lub Wenckebacha), kiedy następuje stopniowe wydłużanie się odstępów PR, aż pojedynczy bodziec nie zostanie przewiedziony do komór i załamek QRS nie wystąpi. Blok II stopnia typu II charakteryzuje się tym, że odstępy PR są stałe, jednak nagle wypada pojedynczy załamek QRS.

Zaawansowany blok przedsionkowo-komorowy to stopień III. Żaden bodziec nie zostaje przewiedziony z przedsionka do komór. Załamki P występują w zapisie EKG zupełnie niezależnie od zespołów QRS. Ze względu na to, że rytm własny komór jest znacznie wolniejszy od rytmu nadawanego przez węzeł zatokowy, załamki QRS występują rzadziej niż P.

Blok zatokowo-przedsionkowy serca

Rzadko występującą formą bloku jest blok na poziomie węzła zatokowo-przedsionkowego. Również może on być kolejno stopnia I, II, III, w zależności od zapisu EKG. Charakteryzuje się brakiem bodźca, który wywołałby skurcz przedsionka i powstanie załamka P.

Blok serca – objawy

Objawy kliniczne bloków serca zależne są od zaawansowania bloku serca i jego rodzaju. Mogą występować np. tylko w okresach wzmożonej aktywności chorego, kiedy blok staje się przyczyną niewydolności serca. Bloki serca mogą dawać różne objawy, a podstawą rozpoznania jest wykonanie badania EKG. Najczęściej występują:

• zła tolerancja wysiłku,

• omdlenia,

• drażliwość,

• trudność z koncentracją,

• apatia,

• senność,

• duszność,

• zaburzenia równowagi,

• zaburzenia czynności poznawczych,

• zawroty głowy,

• zaburzenia widzenia,

• splątanie.

Zaawansowany blok serca może doprowadzić do zgonu sercowego i zaburzeń rytmu serca. Stopień nasilenia objawów zależy ponadto od tego, czy blok serca jest stały, czy też występuje napadowo.