W roku 2009 magazyn „Time” uznał biobanki za jedną z 10 idei, które mogą zmienić świat. Pierwsze biologiczne banki danych powstały w latach 60 XX wieku, gromadziły dane dotyczące par bliźniąt lub nowotworów. Następnie zaczęto badać i przechowywać próbki tkanek osób zdrowych i chorych.
Co to jest biobankowanie?
Obecnie od medycyny wymaga się wykonywanie testów, które potwierdzą skuteczność danego leku. Istnienie biobanków umożliwia przeprowadzenie specyficznych testów diagnostycznych z dużą czułością, zapewniając do badań ludzki materiał biologiczny.
Aby wykonać diagnostykę dotyczącą wyjątkowo rzadkiej choroby niezbędne jest zwrócenie się do jednostki biobankujacej lub konsorcjum biobanków. Ludzki materiał biologiczny przechowywany w biobankach wymaga prawidłowego pobrania, zakonserwowania i przechowywania w różnym środowisku w temperaturze od -20 do – 180 stopni Celsjusza.
Jeśli chcielibyśmy przedstawić to pojęcie pacjentom, można powiedzieć, że biobankowanie to nic innego jak pobieranie krwi, frakcjonowanie jej, izolowanie DNA, pobieranie materiału biologicznego z guzów, wycinków tkanki zdrowej - to są dane kliniczne, czyli podstawowy element stanowiący bazę biobanków. Kolejnym elementem są analizy, jakie wykonujemy na tkankach i dane, jakie z nich uzyskujemy – zaznacza dr Jarosław Skokowski z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Przeszkody biobankowości w Polsce
Pokonywanie barier wynikających z niedoinformowania Polaków było jednym z tematów podjętych podczas łódzkiej konferencji. Obawy pacjentów o bezpieczeństwo danych stanowią jedną z większych przeszkód w popularyzacji banków. Pacjent ma prawo do prywatności i wyrażenia świadomej zgody. Tylko na co, jeśli nie można z góry przewidzieć do jakich badań zostanie wykorzystany pobrany materiał?
Ani nadmiernie szczegółowe uregulowania, ani ich całkowity brak nie są dobrym rozwiązaniem – zaznaczył dr hab. Marek Czarkowski z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Proponowanym przez lekarza rozwiązaniem jest, aby pacjent wyrażał tylko zgodę na pobranie materiału i zdeponowanie go w biobanku. Zgodę na wykorzystanie takiego depozytu do konkretnych badań każdorazowo wydawałaby Komisja Bioetyczna, a jej kompetencje wystarczyłoby rozszerzyć odpowiednim rozporządzeniem. Tymczasem projekt ustawy o biobankach, opracowany w 2013 roku utknął gdzieś w ministerstwach.
W Polsce są trzy tego typu placówki: w Szczecinie, Gdańsku oraz nowo otwarty Biobank Wrocławskiego Centrum Badań EIT+. W Szczecinie i Gdańsku gromadzony jest materiał biologiczny pobrany od chorych na nowotwory. Wrocławski biobank, chce zebrać pulę próbek biologicznych, która pomoże w badaniach schorzeń sercowo-naczyniowych i autoimmunologicznych.