Badanie kału należy do grupy badań profilaktyki zdrowotnej i wczesnej diagnostyki chorób. Inne badania z tej grupy to morfologia i biochemia krwi, badanie moczu oraz OB i CRP. Badanie kału wykonuje się też przy podejrzeniu zakażenia pasożytami lub podejrzeniu krwawienia utajonego z przewodu pokarmowego.

Badanie kału – kiedy i po co się je przeprowadza?

Ogólne badanie kału wykonuje się, by potwierdzić lub wykluczyć choroby zakaźne układu pokarmowego. Przyczynami tych chorób są zwykle wirusy, bakterie, grzyby, pierwotniaki i pasożyty. Badanie kału jest też częścią diagnostyki zaburzeń wchłaniania pokarmów. Na podstawie analizy próbki kału stwierdza się także występowanie krwawienia z przewodu pokarmowego – to badanie kału jest pomocne w wykrywaniu raka jelita grubego.

Badanie kału w sanepidzie, czyli badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych, wykonuje się przed podjęciem pracy, w której można przenieść na innych choroby zakaźne.

Jak pobrać kał do badania i ile kału potrzeba do analizy?

Przed pobraniem próbki należy zaopatrzyć się w odpowiedni pojemnik do badania kału – można kupić go w aptece. Należy też przygotować umyte, wyparzone i suche naczynie, do którego zostanie oddany kał.

Jak pobrać kał do badania? Po defekacji (wypróżnieniu) należy otworzyć pojemnik do badania kału i przy pomocy dołączonej łopatki pobrać próbkę. Ile kału do badania umieścić w pojemniku? Jeśli wykonuje się badanie na wirusy, grzyby i bakterie, próbka powinna mieć wielkość orzecha laskowego. W przypadku badań na pasożyty – wielkość orzecha włoskiego. Gdy do badania pobierany jest kał płynny, powinno być go około 2 ml. Niezależnie od rodzaju badania kału pojemnik z próbką należy dokładnie opisać, podając imię i nazwisko, wiek i datę pobrania materiału, a następnie zabezpieczyć szczelnie woreczkiem foliowym.

Badanie kału na pasożyty wymaga pobrania 3 próbek w ciągu 10 dni. Co 2-3 dni należy pobrać świeżą próbkę, zabezpieczyć ją i tego samego dnia dostarczyć do laboratorium. Można oddać ją także następnego dnia, ale do tego czasu trzeba próbkę przechowywać w lodówce (w temperaturze od 2 do 8°C). Badanie kału na lamblie (w kierunku antygenu cyst Giardia lamblia) można wykonać na podstawie jednej próbki.

Badanie kału do książeczki sanepidowskiej (badanie kału w kierunku nosicielstwa) można przeprowadzić na dwa sposoby:

• pobierać i dostarczać do laboratorium codziennie przez trzy kolejne dni próbki kału wielkości ziarnka grochu – w tej metodzie wykorzystuje się pojemnik standardowy,
  
• wykonać trzy próbki przez trzy kolejne dni, przechowując je w lodówce nie dłużej niż 72 godziny, a następnie dostarczyć je do laboratorium – w tej metodzie używa się wymazówki z podłożem transportowym, próbka powinna być widoczna na waciku.
  

Badanie kału na krew utajoną w kale powinno się przeprowadzać wtedy, gdy nie występują krwawienia z żylaków odbytu, a w przypadku kobiet – poza miesiączką.

Przygotowanie do badania kału

Pobieranie kału do badania nie wymaga dodatkowych przygotowań. Należy zachować normalną dietę, nie głodzić się ani nie objadać. Badanie kału na pasożyty najlepiej przeprowadzić przed leczeniem antybiotykami lub 2 tygodnie po jego zakończeniu. Przyjmując inne leki, przed badaniem kału należy poradzić się lekarza, czy nie wpłyną one na wyniki badania.

Interpretacja wyników badania kału

Wyniki badania kału powinny być interpretowane przez lekarza, który zleca to badanie. Wynik pozytywny lub negatywny może wyjść w przypadku krwi utajonej w stolcu. Krew w kale może być objawem nowotworu jelita grubego.

W badaniu kału w kierunku bakterii wykrywa się szkodliwe bakterie układu pokarmowego takie jak Schigella, Salmonella oraz Escherichia coli. Natomiast badanie kału na pasożyty wykrywa jaja, larwy oraz dorosłe osobniki tasiemca, glisty ludzkiej, pełzaka okrężnicy oraz pierwotniaka Giardia lamblia. Wynik może być pozytywny lub negatywny.

Badanie ogólne kału aktualnie nie ma praktycznego zastosowania.

Koszt i dostępność badania kału

Badanie ogólne kału można wykonać w laboratorium. Kosztuje ono od około 25 do 30 złotych. Badanie kału w kierunku pasożytów to koszt od około 15 do 30 złotych, a cena badania kału na krew utajoną to około 15 złotych. Natomiast badanie kału do książeczki sanepidowskiej kosztuje od 75 do 90 złotych i można je wykonać wyłącznie w stacjach sanitarno-epidemiologicznych. Jeśli celem badania kału nie jest wyrobienie pozwolenia do pracy wymagającej kontaktu z żywnością, badanie na posiew można wykonać także w laboratorium, a jego koszt to od około 35 do 45 złotych.