Bezpieczne funkcjonowanie kierowcy w ruchu drogowym w dużym stopniu zależy od jego własności psychofizycznych i przystosowania społecznego. W tym celu przeprowadza się badania psychotechniczne, które oceniają poziom sprawności psychoruchowej i cechy osobowości. Stosuje się testy papierowe i z wykorzystaniem specjalnej aparatury, takiej jak miernik czasu reakcji, aparat krzyżowy i Piórkowskiego. Badania kończą się otrzymaniem odpowiedniego orzeczenia lub zaświadczenia psychologicznego.
Co to są badania psychotechniczne kierowców?
Badania psychotechniczne kierowców przeprowadza się w celu ustalenia, czy istnieją przeciwwskazania psychologiczne do kierowania pojazdami. Mają za zadanie zapewnić możliwie największe bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
Na czym polegają badania psychotechniczne kierowców?
Badanie psychotechniczne kierowców składa się z 3 etapów:
- badania testowego – pozwala na ocenę kompetencji poznawczych, cech osobowości, koncentracji uwagi, umiejętności pracy pod presją czasu, sprawności intelektualnej, uwagi i odporności na stres;
- badania aparaturowego – ma na celu określenie sprawności psychomotorycznej oraz procesów decyzyjnych i myślowych; odbywa się indywidualnie w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu; przykładowo przeprowadza się badanie z wykorzystaniem aparatu krzyżowego, który ocenia szybkość reakcji, koordynację wzrokowo-ruchową i odporność na zmęczenie, lub miernika czasu reakcji, który mierzy długość czasu reakcji i dokładność reakcji na bodźce;
- rozmowy podsumowującej uzyskane wyniki.
Psycholog przez cały czas trwania badania obserwuje i słucha badanego. Wyjaśnia każde zadanie, aby badany mógł w pełni wykorzystać swój potencjał.
Kogo obowiązują badania psychotechniczne kierowców?
Badania psychotechniczne wymagane są dla kierowców zawodowych w ramach wszystkich kategorii prawa jazdy i prowadzących samochód w celach służbowych, a także: kierowców pojazdów uprzywilejowanych i przewożących wartości pieniężne, kandydatów na instruktorów i egzaminatorów, instruktorów i egzaminatorów nauki jazdy i osób, które ubiegają się o uzyskanie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D, D+E, pozwolenia na kierowanie tramwajem i kierujących tramwajem.
Badania psychotechniczne obowiązują osoby ubiegające się o przywrócenie uprawnień do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E i T, które utracili w wyniku:
- przekroczenia 24 punktów karnych otrzymanych za naruszenia przepisów ruchu drogowego,
- prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu,
- istnienia przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdami,
- spowodowania wypadku drogowego, w którym pojawili się zabici lub ciężko ranni.
Testy psychologiczne dla kierowców kategorii B
Obowiązkowe badania psychotechniczne kierowców kategorii B dotyczą przedstawicieli handlowych, taksówkarzy i innych pracowników prowadzących zawodowo samochód służbowy lub prywatny do celów służbowych w ramach prawa jazdy kategorii B.
Jak często przeprowadza się badania psychologiczne kierowców zawodowych?
Testy psychologiczne dla kierowców zawodowych przeprowadza się co 5 lat u osób do 60 lat, a starsi kierowcy zobowiązani są poddawać się badaniom psychotechnicznym co 30 miesięcy.
Instruktor, egzaminator, kierowca pojazdu uprzywilejowanego oraz kierujący tramwajem podlegają kontrolnym badaniom psychologicznym co 5 lat do ukończenia 65 roku życia, a starsze osoby każdego roku.
Kto przeprowadza badania psychotechniczne?
Psychotechnika przeprowadzana jest przez przedsiębiorcę wpisanego do rejestru przedsiębiorców prowadzących pracownię psychologiczną, jednostkę organizacyjna podległą MON w zakresie badań osób na potrzeby Sił Zbrojnych, jednostkę organizacyjną służb podległych lub nadzorowanych przez MSWiA, zakład opieki zdrowotnej nadzorowany przez MSWiA i jednostkę sektora finansów publicznych.
Jak długo trwa badanie psychotechniczne? Jakie dokumenty są potrzebne?
Testy psychotechniczne trwają średnio 1,5 h. Ich czas uzależniony jest od stanowiska, stanu zdrowia, samopoczucia i wieku badanego. Na badanie należy zabrać dowód osobisty, prawo jazdy (kierowcy) i skierowanie. Powinien je wystawić pracodawca lub lekarz. Może je też wydać prezydent miasta lub starosta. Dotyczy to osób, które kierowały samochodem pod wpływem alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu, przekroczyły 24 punkty karne, były sprawcami wypadku, w którym inna osoba została ranna lub poniosła śmierć. Istnieje także możliwość wykonania badania psychologicznego bez skierowania.
Badania psychologiczne do wojska
W przypadku kandydatów do zawodowej służby wojskowej badania psychologiczne stwierdzają brak lub występowanie przeciwwskazań do służby wojskowej. Badania są wykonywane na koszt MON, wyłącznie na potrzeby Sił Zbrojnych RP. Oceniają: sprawność intelektualną, cechy osobowości, dojrzałość społeczną i emocjonalną oraz sprawność psychomotoryczną. Badana jest motywacja do służby, umiejętność działania w stresie, wyciągania wniosków i podejmowania decyzji oraz logiczne myślenie i koncentracja.
Bibliografia:
1. Bąk J., Bąk D., Psychologiczne badania kierowców - diagnoza sprawności psychofizycznej, „Transport Samochodowy”, 2007, 2, s. 21-33.
2. Bąk J., Bąk-Gajda D., Psychologiczne czynniki bezpieczeństwa ruchu drogowego, „Eksploatacja i Niezawodność”, 2008, 3, s. 22-29.