Atopowe zapalenie skóry początek bierze już w dzieciństwie. Pod nazwą atopii kryją się rozmaite schorzenia, bardzo często występujące rodzinnie, o mechanizmie natychmiastowej reakcji organizmu. Biorą w niej udział przeciwciała klasy IgE. Atopia stwierdzana jest u około 2% dorosłych i 10% dzieci. Najczęściej atopia dotyczy uczulenia na substancje wziewne i pokarmowe.

Atopowe zapalenie skóry – objawy

Zmiany w atopowym zapaleniu skóry mają charakter wypryskowy, jednak ze znaczną tendencją to tzw. procesu lichenizacji, czyli nadmiernego zgrubienia naskórka wraz z wyeksponowaniem wszelkich fałdów. Efektem procesu lichenizacji jest wygląd skóry jak „pod szkłem powiększającym”. Najczęściej zmiany umiejscawiają się na skórze głowy, głównie twarzy i szyi, a także w obrębie kolan i łokci. Włosy na głowie stają się suche i łamliwe. Czasami dochodzi do powiększenia się węzłów chłonnych, przede wszystkim wtedy, gdy zmiany skórne są rozległe z towarzyszącym nasilonym świądem. Jeśli dochodzi do ich powiększenia, są twarde i niebolesne.

Charakterystyczny przebieg atopowego zapalenia skóry

Ponad 50% chorych objawy prezentuje już przed 5. rokiem życia, nawet w pierwszym półroczu. Przebieg atopowego zapalenia skóry jest przewlekły i nawrotowy. Do zaostrzeń dochodzi najczęściej w okresie wiosennym i jesiennym. Latem często obserwuje się remisje choroby.

Wyróżniono 3 fazy choroby: niemowlęcą, dziecięcą, a także młodzieżową, do której wlicza się też okres dorosłości.

U dzieci i niemowląt pierwszym objawem jest najczęściej wyprysk. U niemowląt dany wyprysk ma charakter wysiękowy, tworzą się strupy. U dzieci zmiany zlokalizowane są przede wszystkim w okolicach zgięć – na karku, na zgięciach łokciowych, kolanowych, nadgarstkach. U starszych dzieci zmiany te mają najczęściej charakter zlewnych wysięków, grudek. Towarzyszy temu często złuszczanie skóry rąk i stóp. W przypadku dzieci najczęstszym alergenem jest pokarm. U dorosłych natomiast jest to dużo rzadsza przyczyna, dodatkowo jest znacznie większa tendencja do lichenizacji. Do innych objawów towarzyszących w atopowym zapaleniu skóry zalicza się:

• duszność,
• katar sienny,
• wzrost stężenia przeciwciał IgE w surowicy.

Niekorzystnymi czynnikami rokowniczymi są: płeć żeńska, wczesny początek schorzenia, objawy z układu oddechowego, a także duża rozległość zmian i świąd.

Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry klinicznie wykazuje ogromną różnorodność, wobec tego wyznaczono kryteria większe i mniejsze rozpoznania tego schorzenia. Spełnienie 3 z pośród 4 głównych kryteriów obliguje do rozpoznania atopowego zapalenia skóry. Kryteria mniejsze mają znaczenie wyłącznie uzupełniające.

Kryteria większe:

• nasilony świąd,
  
• typowe umiejscowienie,
  
• przewlekły i nawrotowy przebieg,
  
• atopia u chorego lub rodzinny wywiad atopowy.
  

Kryteria mniejsze:

• suchość skóry,
• rogowacenie przymieszkowe i/lub rybia łuska,
• natychmiastowe odczyny skórne,
• wzrost stężenia IgE,
• początek schorzenia w dzieciństwie,
• skłonność do nawrotów zakażeń skóry,
• zaćma,
• nietolerancja wełny,
• nietolerancja pokarmów,
• zaostrzenia po stresie psychicznym.

Atopowe zapalenie skóry głowy i ciała – leczenie

Głównym krokiem jest eliminacja czynników uczulających lub wywołujących objawy skórne.

Lekami do stosowania ogólnego są leki przeciwhistaminowe, leki neurotropowe i psychotropowe. Bardzo dobre działanie ma hydrozyna, a w cięższych przypadkach – tiorydazyna. W okresach zaostrzeń można podać kortykosteroidy, jednak przez bardzo krótki czas. Podczas remisji wskazane jest odstawienie leków i stosowanie natłuszczających kremów pielęgnacyjnych.

Bardzo dobre wyniki uzyskuje się podczas stosowania fototerapii z zastosowaniem promieni ultrafioletowych. W bardzo ciężkich przypadkach, kiedy inne metody zawodzą, można włączyć do leczenia cyklosporynę A. Niestety, cyklosporyna nie daje trwałej remisji, a nawroty pojawiają się często już po kilku tygodniach. Inną metodą leczenia jest interferon gamma.

W leczeniu można wykorzystać także wyciągi niektórych roślin zawierających kwas gamma-linolenowy, jednak sprawdzają się w lekkich, niezbyt rozległych zmianach skórnych. U dzieci stosuje się też dietę eliminacyjną, polegająca na niespożywaniu potraw, które wpływają u nich na pogorszenie stanu skóry. Bardzo często jednak alergen nie zostaje rozpoznany prawidłowo i dieta eliminacyjna nie przynosi rezultatów.

Leczenie miejscowe to kremy, pasty, maści zawierające kortykosteroidy lub środki zawierające lek takrolimus mający dobry wpływ na łagodzenie zmian skórnych. Podstawowe znaczenie w miejscowym leczeniu zmian skórnych ma nawilżanie i natłuszczanie skóry. Korzystnie działają kremy zawierające oleje roślinne i antyutleniacze.

Leczenie atopowego zapalenia skóry głowy to nie tylko stosowanie odpowiednich szamponów. Delikatne kosmetyki są podstawą pielęgnacji, zapobiegają pogarszaniu stanu skóry i jej podrażnieniu, jednak podstawą jest konsultacja dermatologiczna i stosowanie dodatkowo preparatów redukujących objawy.