Choroba może rozwinąć się już w pierwszych miesiącach życia. Przyczyny AZS u niemowlaka mogą obejmować alergie pokarmowe i kontaktowe – na kosmetyki, wełnę, proszek do prania. Eliminacja czynników drażniących umożliwia niekiedy opanowanie choroby.

Przeczytaj też: Skóra atopowa – jak pielęgnować atopową skórę? Skóra atopowa u niemowląt i u dzieci

Przyczyny genetyczne oraz immunologiczne atopowego zapalenia skóry

Atopowe zapalenie skóry to złożona choroba, do której rozwinięcia predysponowana szczególnie jest część populacji. Zaobserwowano, iż najczęściej pierwsze objawy pojawiają się między trzecim a szóstym rokiem życia. Wydaje się, że najważniejszą przyczyną atopowego zapalenia skóry u dorosłych oraz dzieci są uwarunkowania genetyczne. W przeprowadzonych badaniach zaobserwowano, iż oba bliźnięta jednojajowe były chore na AZS w niemal 80% przypadków. Mutacje w ludzkim organizmie mogą doprowadzić do zaburzeń w różnicowaniu się komórek naskórka, a dziedziczenie niewątpliwie jest wielogenowe. Najwięcej badań poświęconych zostało białku filagrynie. Mutacje w kodującym ją genie znacząco pogarszają przebieg choroby, jednak stwierdza się je obecnie tylko u 40% chorych.

Przyczyny AZS odnajduje się również w zaburzeniach odpowiedzi immunologicznej oraz nadprodukcji przeciwciał IgE. U osób chorych na AZS zaobserwowano zmniejszenie odporności na infekcje wynikające między innymi z zaburzeń proporcji między różnymi populacjami limfocytów. Ze względu na obniżenie skuteczności bariery naskórkowej istnieje większe prawdopodobieństwo wniknięcia alergenów w głąb warstw skóry i uaktywnienia reakcji uczuleniowej. Przyczyny AZS dopatruje się również w reakcji autoimmunologicznej na własne białka.

Zaobserwowano, iż atopia i występowanie chorób alergicznych u rodziców predysponują do pojawienia się objawów AZS u dzieci.

Przyczyny środowiskowe atopowego zapalenia skóry

Głównymi środowiskowymi przyczynami atopowego zapalenia skóry u dzieci oraz dorosłych są alergeny. Narażenie na pyłki roślin, ekspozycja na kurz i roztocza lub futro zwierząt domowych może uaktywnić chorobę i doprowadzić do pojawienia się zmian w obrębie skóry. Nieprawidłowa reakcja organizmu na powietrznopochodne antygeny częściej pojawia się u starszych niemowląt i dzieci niż u dorosłych. Nie bez znaczenia jest wrażliwość na alergeny pokarmowe. Do najsilniejszych uczulaczy należą mleko krowie, jajko kurze, białka roślinne, białka ryb i orzechy arachidowe. Reakcja alergiczna na pokarmy, która pojawiła się w okresie niemowlęctwa, jest najczęstszą przyczyną uaktywnienia się AZS w tej grupie wiekowej i czynnikiem predykcyjnym utrzymywania się objawów aż do końca dzieciństwa. Należy także wspomnieć o reakcji krzyżowej na antygeny pokarmowe oraz pyłkowe.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u niemowląt obejmują zbyt wczesne odstawienie dziecka od karmienia piersią. U dzieci, które żywione są mlekiem matki dłużej niż 4 miesiące, rzadziej rozwijają się objawy chorobowe, zależność ta jednak zanika po 3 roku życia. Sugeruje się, że dolegliwości mogą wynikać także z narażenia matki na dym papierosowy.

Przyczyny zaostrzeń atopowego zapalenia skóry

AZS ma charakter przewlekły z okresowym nawracaniem oraz remisją objawów. Nasilenie zmian skórnych można zaobserwować pod wpływem różnorakich czynników, a ich unikanie zapobiega często zaostrzeniom.

Nasilone objawy AZS pojawiają się zwykle w okresie intensywnego, spotęgowanego stresu – egzaminu, przeprowadzki, zmian zawodowych. Spowodowane jest to rozregulowaniem produkcji cytokin, a tym samym pobudzeniem reakcji immunologicznej. Nawrót choroby nastąpić może po kontakcie z alergenem, na który przez jakiś czas osoba chora nie była eksponowana, na przykład po spożyciu konkretnego pokarmu lub w okresie pylenia konkretnej rośliny. Innym przykładem przyczyny zaostrzeń atopowego zapalenia skóry są nadkażenia bakteryjne lub grzybicze. Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), wytwarzając toksyny, stymuluje układ immunologiczny do wzmożonej reakcji zapalnej. Patogenem wzmagającym objawy może być drożdżak z rodzaju Malassezia. Czynnikami drażniącymi skórę okazują się często wełniane swetry, koce, szorstkie tkaniny oraz środki chemiczne i agresywne detergenty. Zmiany w obrębie skóry nasilają się pod wpływem zmian temperatury oraz wilgotności powietrza. Ogromne znaczenie ma czystość powietrza – zanieczyszczenia takie jak dym papierosowy czy spaliny samochodowe nie sprzyjają remisji choroby.

W opanowywaniu objawów choroby dużą rolę odgrywa odpowiednia pielęgnacja. Nieużywanie emolientów, kąpieli leczniczych oraz przepisanych leków może być przyczyną nawrotów atopowego zapalenia skóry.

Przeczytaj też: Opracowano nowy lek na atopowe zapalenie skóry!

Bibliografia:

• M. Millan, Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie lecznicze, profilaktyka, [w:] „Nowa Pediatr” 2017; 21(4), s. 114–122.
• M. Czarnecka-Operacz, Atopowe zapalenie skóry (cz. 1). Dylematy teoretyczne, [w:] „Dermatologia po Dyplomie”, 04/2016.
• C. A. Akdis, Diagnosis and treatment of atopic dermatitis in children and adults: European Academy of Allergology and Clinical Immunology/American Academy of Allergy, [w:] „Asthma and Immunology/PRACTALL consensus report. Allergy”, 2006; 61, s. 969–987.
• J. Narbutt, P. Kuna, Atopowe zapalenie skóry – obecny stan wiedzy i implikacje terapeutyczne. Terapia, [w:] „Alergologia” 2011, 19, 4, (255), s. 76–78.
  
  Zobacz też film: Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry