Serce zmienia rytm pod wpływem stymulacji ze strony układu autonomicznego (adrenalina, noradrenalina, acetylocholina), ale podstawowy „generator” rytmu znajduje się bezpośrednio w miejscu sercowym. Jest nim układ bodźcoprzewodzący, który inicjuje skurcze, a przenosząc impulsy elektryczne odpowiednimi ścieżkami, sprawia, że skurcz serca ma określony porządek: najpierw kurczą się przedsionki, a później komory. Dzięki temu krew jest efektywnie przepompowywana do krążenia małego – płucnego – i dużego – czyli obwodowego, zasilającego w krew wszystkie narządy ciała, z sercem włącznie.

Czym jest migotanie przedsionków? Sprawdźcie na filmie:

Przyczyny arytmii serca

Podstawową przyczyną arytmii serca jest niedokrwienie. W niedokrwionym układzie bodźcoprzewodzącym dochodzi do nieprawidłowego generowania lub przewodzenia impulsów sterujących skurczami mięśnia sercowego.

Powstanie arytmii może być też związane z innymi przyczynami: stosowaniem leków, zaburzeniami elektrolitowymi (np. w chorobach nerek, w przebiegu biegunki albo w trakcie leczenia lekami moczopędnymi). Zaburzenia rytmu mogą być również wynikiem wad wrodzonych.

Arytmie serca – rodzaje

Pierwsza grupa zaburzeń rytmu serca związana jest z generowaniem bodźców w układzie przewodzącym. Częstoskurcz (tachykardia) powstaje, gdy węzeł zatokowo-przedsionkowy zaczyna generować impulsy zbyt często albo kiedy w układzie elektrycznym serca pojawi się (pod wpływem niedokrwienia, zaburzeń elektrolitowych) inny ośrodek – generujący impulsy z większą częstotliwością i narzucający swój rytm. Jeśli ośrodek ten pobudza przedsionki i pośrednio komory, następuje częstoskurcz przedsionkowy, a jeśli stymuluje wyłącznie komory – jest to częstoskurcz komorowy. Rzadsze wytwarzanie bodźców przez węzeł zatokowo-przedsionkowy albo jego niewydolność sprawiają, że uruchamia się „wbudowany” mechanizm ochronny. Bodźce są wytwarzane przez ośrodki znajdujące się na zwykłej ścieżce przewodzenia, które zazwyczaj podporządkowują się rytmowi zatokowemu. Generowane wtedy rytmy zastępcze są zazwyczaj wolniejsze i prowadzą często do tzw. bradykardii – zwolnienia pracy serca poniżej 60 uderzeń na minutę.

Polecamy: Arytmia - zaburzenia rytmu serca. Objawy, przyczyny, leczenie oraz skutki arytmii

Odrębną grupę stanowią zaburzenia przewodzenia bodźców w obrębie serca. Mowa tu przede wszystkim o bloku przedsionkowo-komorowym, przy którym początkowo dochodzi do spowolnienia przewodzenia impulsów pomiędzy przedsionkami a komorami, następnie do blokowania niektórych pobudzeń i braku odpowiedzi komór na skurcz przedsionków, a w najcięższym przypadku do rozkojarzenia przedsionkowo-komorowego, gdzie przedsionki i komory pracują w niezależnych rytmach. Zaburzenia przewodzenia mogą przyjmować też postać częstoskurczów (tzw. rytmy nawrotne) albo objawiać się tzw. zespołami preekscytacji.

Jakie są objawy arytmii serca? Zobaczcie na filmie:

Trzepotanie i migotanie przedsionków

Trzepotaniem nazywa się zaburzenia związane z generowaniem w obrębie przedsionków aktywności elektrycznej o częstościach 250-350/min. Przy tej częstotliwości bardzo niewiele krwi jest efektywnie tłoczone do komór. Migotanie następuje przy jeszcze większej częstotliwości pobudzeń, osiągającej nawet 350-600/min. Nie można już wtedy nawet mówić o skurczach przedsionków – dochodzi do chaotycznych skurczów poszczególnych partii mięśni, przedsionki praktycznie nie wpływają na przepływ krwi. Oba te stany wymagają pilnej interwencji lekarskiej (kardiowersji i ewentualnego leczenia farmakologicznego).

Migotanie komór

Jest to zaburzenie rytmu serca polegające na chaotycznym pobudzaniu komór. Skurcze są nieefektywne, komory nie pompują krwi. Skutkiem jest zatrzymanie krążenia, które nieleczone prowadzi do śmierci. Jedynym sposobem terapii jest defibrylacja elektryczna, pozwalająca na przerwanie błędnego koła chaotycznych pobudzeń i dająca szansę na powrót rytmu pozwalającego na przepompowywanie krwi.

Leczenie arytmii serca

Celem leczenia napadowych zaburzeń rytmu jest ich jak najszybsze przerwanie. Wynika to z faktu, że zmniejszony przepływ krwi dotyczy również naczyń wieńcowych, odpowiedzialnych za dostarczanie tlenu do mięśnia sercowego. Terapia ma przerwać błędne koło, gdy arytmia powoduje niedokrwienie serca, a ono jest przyczyną nasilenia się zaburzeń rytmu.

Epizody trzepotania lub migotania przedsionków oraz niektóre typy częstoskurczów nadkomorowych leczy się za pomocą kardiowersji. Impuls elektryczny ma za zadanie zlikwidować na chwilę wszystkie potencjały w układzie przewodzącym, co stwarza szansę na powrót normalnego rytmu. Oczywiście, energia elektryczna stosowana przy kardiowersji jest zdecydowanie niższa niż w defibrylacji używanej do leczenia migotania komór.

Pozostałe zaburzenia rytmu leczy się farmakologicznie, zarówno w utrwalonych, jak i w napadowych arytmiach. Część arytmii, które mogą z dużym prawdopodobieństwem przerodzić się w poważniejsze, zagrażające życiu zaburzenia rytmu, wymaga wszczepienia choremu rozrusznika. Urządzenie to rozpoznaje zaburzenia rytmu, emituje impulsy podtrzymujące właściwą pracę serca, a generując specjalną sekwencję pobudzeń, może nawet wygaszać groźne zaburzenia rytmu.

Objawy zawało serca u kobiet mogą być niespecyficzne. Co powinno nas zaniepokoić? Zobaczcie na filmie: