Arszenik, czyli trójtlenek arsenu, występuje najczęściej w formie białego proszku i jest znany jako trucizna. Roztwór arsenu nie ma ani smaku, ani zapachu, a jego przedawkowanie wywołuje zatrucie. Arszenik był uznawany za popularną truciznę królów. Już niewielkie ilości mogą prowadzić do osłabienia, rozkojarzenia czy nawet paraliżu.

Co to jest arszenik?

Arszenik to związek chemiczny określany jako trójtlenek arsenu. Znany jest od lat w leczeniu zatruć. Dawka toksyczna dla człowieka mieści się w granicach 0,01–0,05 g. Dawka śmiertelna wynosi około 0,3 g, jednak objawy zatrucia, łącznie ze zgonem, mogą nastąpić po niższych dawkach lub dopiero po podaniu znacznie większej porcji arsenu. U niektórych objawy zatrucia obserwuje się dopiero po kilkugramowych dawkach arszeniku.

Arszenik – trucizna czy lek?

Ze względu na brak smaku, zapachu i koloru arszenik stosowany jest jako trucizna na gryzonie. W przeszłości często służył do dyskretnego uśmiercania królów czy mężów. Był też stosowany jako środek do wywoływania poronienia, jednak z czasem okazało się, że jest odpowiedzialny za ostre zatrucia i zgony stosujących go kobiet. Przypisuje się mu wpływ na występowanie raka płuc czy górnych dróg oddechowych, jak również skóry lub wątroby.

Mimo wielu historii tragicznych zabójstw z użyciem arszeniku był on już przez Hipokratesa wykorzystywany jako środek leczniczy. W historii stosowano go na wrzody żołądka, syfilis, śpiączkę afrykańską. Obecnie znajduje zastosowanie w leczeniu ostrej białaczki promielocytowej przy niepowodzeniach stosowanego leczenia czy w nawrotach choroby. Stosuje się go we wlewie dożylnym.

Objawy ostrego zatrucia arszenikiem

Główne objawy zatrucia arszenikiem obejmują gwałtownie postępujące objawy żołądkowo-jelitowe, jak nudności czy wymioty, biegunka, bóle brzucha. Pojawiają się objawy wstrząsu, czyli spada ciśnienie tętnicze, dochodzi do zaburzeń pracy serca i zgonu w przypadku braku podjęcia odpowiednich działań. Nasilenie objawów i ich przebieg są uzależnione od dawki tego związku i sposobu jego podania. Konsekwencją zaburzeń żołądkowo-jelitowych są liczne zmiany elektrolitowe. Wraz z czasem narastania objawów dochodzi do uszkodzenia wątroby i nerwów obwodowych. Zatrucie arszenikiem może mieć również przebieg podostry lub przewlekły. Objawy zapalenia podostrego charakteryzują się: spadkiem temperatury, utratą przytomności, osłabieniem, bólem brzucha, utratą apetytu. Podostre objawy zapalenia mogą być bardzo nieswoiste, niekiedy imitują nawet zwykłą infekcję górnych dróg oddechowych.

Objawy przewlekłego zatrucia arszenikiem

W przebiegu przewlekłego zakażenia może dojść do uszkodzeń skóry czy nerwów obwodowych. Niekiedy zanikają mięśnie, występują niedowłady, ból, mrowienie w kończynach. Zdarzają się przypadki obrzęku powiek, niedokrwistości, uszkodzenia układu krwiotwórczego, wątroby i żółtaczki. Dochodzi do odwodnienia, a także istnieje ryzyko ostrego uszkodzenia nerek. Wypadają włosy i występuje prążkowanie paznokci.

Leczenie zatrucia arszenikiem

Najczęściej pierwszym krokiem leczenia zatrucia arszenikiem jest płukanie żołądka. Celem profilaktyki uszkodzenia układu nerwowego jest podawanie witamin z grup B i C. Czasami konieczne jest wykonanie dializy, czyli oczyszczenie krwi z toksyn za pomocą specjalnej aparatury. Ponadto dąży się do wyrównania zaburzeń elektrolitowych czy spadków ciśnienia tętniczego.

Zobaczcie, jak zbudowany jest układ pokarmowy człowieka: