Aparat ortodontyczny pozwala na korektę uzębienia, która wskazana jest nie tylko ze względów estetycznych. Nieprawidłowości zgryzu utrudniają bowiem utrzymanie właściwej higieny jamy ustnej i stanowią jedną z częstych przyczyn próchnicy czy paradontozy. Mogą także powodować nawracające bóle głowy i wadę wymowy. Dlatego aparaty ortodontyczne odpowiednie są dla osób w każdym wieku. Ich noszenie, które jeszcze do niedawna bywało powodem zakłopotania, współcześnie nikogo już nie dziwi, a wręcz stało się bardzo modne.

Jak działa aparat ortodontyczny?

Podstawę każdego aparatu ortodontycznego stanowi łuk, który wywierając odpowiedni nacisk na zęby, powoduje ich stopniowe przemieszczanie w obrębie szczęki. Proces ten jest długotrwały, ponieważ wymaga przebudowy tkanki kostnej w obrębie zębodołów. Aby zęby zajęły odpowiednią pozycję, potrzeba około 2 lat. W przypadku dzieci trwa to zwykle nieco krócej, a osób dorosłych – często nawet o rok dłużej.

Jakie są rodzaje aparatów ortodontycznych? Dowiesz się tego z naszego filmu

Rodzaje aparatów ortodontycznych

Na rynku dostępne są różne modele aparatów ortodontycznych, które dzielą się na ruchome i stałe.

Aparaty ruchome można samodzielnie zakładać i zdejmować. Zwykle zbudowane są z akrylowej płytki oraz drucianych pętli i łuków, choć stosuje się też np. transparentne, plastikowe nakładki na zęby (w systemie Invisalign). Aparat ruchomy należy nosić przez co najmniej kilkanaście godzin na dobę. Jego zaletą jest możliwość zdjęcia na czas posiłku czy przed ważnym spotkaniem. Łatwiej jest też utrzymać higienę zębów i samego urządzenia. Ten sposób leczenia ortodontycznego wymaga jednak dużej sumienności ze strony pacjenta, jest mniej efektywny niż w przypadku aparatu stałego i nie przy każdej nieprawidłowości zgryzu można go zastosować.

Aparaty ortodontyczne stałe pozwalają na korektę większości wad zgryzu. Klasyczne aparaty ligaturowe zbudowane są z mocowanych na zębach trzonowych pierścieni, przyklejonych do uzębienia zamków oraz sprężystych łuków z przyczepionych do nich ligaturami (nazywanych też potocznie gumkami). W zależności od materiału, z jakiego wykonane są zamki, wyróżnia się aparaty metalowe (tytanowe lub niklowe) i aparaty estetyczne (ceramiczne, porcelanowe, szafirowe lub kryształowe). Pierwsze z nich są tańsze (założenie jednego łuku kosztuje 1400–1700 zł) i trwalsze. Drugie są mniej widoczne, ale bardziej awaryjne i ponad połowę droższe (pojedynczy łuk to koszt 2200–2800 zł). W miarę potrzeb ortodonci stosują do aparatów ligaturowych dodatkowe elementy, np. silikonowy łańcuszek – elastyczny element rozciągany na kilku zamkach, stosowany celem przesunięcia zębów.

Wśród aparatów stałych alternatywę dla ligaturowych stanowią:

• aparaty samoligaturujące – łuku nie utrzymują w zamkach ligatury, lecz specjalne „klapki”; aparaty są niemal dwukrotnie droższe od klasycznych, ale bardziej dyskretne, mniej inwazyjne, wymagają mniejszej liczby wizyt kontrolnych, a czas leczenia jest krótszy,

• aparaty lingwalne – umocowane na tylnej powierzchni zębów, w związku z czym są całkowicie niewidoczne; zapewniają szybkie efekty leczenia i łatwiej utrzymać w nich higienę, ale są najkosztowniejszym z dostępnych rozwiązań (jeden łuk – 6000–8000 zł).

Zakładanie i regulacja aparatu ortodontycznego

Założenie aparatu ortodontycznego poprzedzają:

• konsultacja ortodontyczna służąca ocenie stanu zgryzu,

• wykonanie panoramicznego zdjęcia rentgenowskiego wszystkich zębów (pantomogram) i bocznego zdjęcia czaszki (cefalometria),

• wyleczenie wszystkich zębów i oczyszczenie ich z osadu i kamienia,

• opcjonalnie – usunięcie wybranych zębów, aby łuki zębowe mogły nabrać pożądanego kształtu,

• stworzenie gipsowych wycisków uzębienia, które posłużą jako modele diagnostyczne,

• wizyta u ortodonty, na której opracowuje się szczegółowy plan leczenia.

Jak wygląda zakładanie aparatu ortodontycznego? Odpowiedź znajdziesz w filmie

Zakładanie aparatu ortodontycznego trwa około 1,5 godziny. Ortodonta do poszczególnych zębów przykleja specjalnym klejem zamki, a następnie mocuje na nich łuk. Sam zabieg nie jest bolesny, ale przez pierwsze dni po założeniu aparatu (a także po każdej kolejnej regulacji aparatu) pacjent zwykle odczuwa silny dyskomfort.

Podczas leczenia niezbędne są regularne wizyty kontrolne u ortodonty, których częstotliwość zależy od rodzaju aparatu (w przypadku ligaturowego – co 4–5 tygodni). Specjalista ocenia wówczas postępy w leczeniu, wymienia ligatury i łuki, dodaje inne elementy niezbędne do prawidłowego ustawienia zębów.

W celu utrzymania efektów leczenia aparatem ortodontycznym po jego zakończeniu niezbędne jest noszenie (przez czas porównywalny z okresem właściwej terapii) aparatu retencyjnego – zęby mają tendencję do powracania do pierwotnego ułożenia. Tzw. retainer może mieć postać cienkiego drucika przyklejonego na stałe na językowe (tylne) powierzchnie przednich zębów albo wyjmowanej płytki retencyjnej, przypominającej nieco ruchomy aparat ortodontyczny.

Jak czyścić aparat ortodontyczny i dbać o higienę jamy ustnej?

Czyszczenie zębów i samego stałego aparatu ortodontycznego jest dość skomplikowane, ponieważ trudno dotrzeć do wszystkich powierzchni (higienę ruchomego aparatu utrzymuje się podobnie jak czystość protezy zębowej). Zęby należy myć po każdym posiłku, szczotkując je pod kątem 45 stopni. Warto zaopatrzyć się w specjalne akcesoria – szczotki ortodontyczne, wyciorki, utwardzone nici dentystyczne, płyny do płukania jamy ustnej. Zwykle tylko z ich użyciem można usunąć wszystkie resztki jedzenia.

Aparat ortodontyczny bywa przyczyną uszkodzeń błony śluzowej jamy ustnej. Rozwiązaniem w takiej sytuacji jest zabezpieczanie twardych elementów woskiem ortodontycznym. Zmiany należy leczyć miejscowo preparatami przeciwzapalnymi i antyseptycznymi.

Ile kosztuje aparat ortodontyczny?

Decydując się na założenie aparatu ortodontycznego, należy liczyć się z dużymi wydatkami. Do ceny samego aparatu doliczyć należy opłaty za zabiegi związane z przygotowaniem zębów do leczenia (minimum 500 zł, w zależności od stanu zębów mogą nawet przekroczyć cenę aparatu), wizyty kontrolne u ortodonty (co miesiąc około 100–200 zł za wizytę) oraz wykonanie aparatu retencyjnego (cena za jeden łuk – 400–800 zł). Niemniej korekta wad zgryzu pozwala uniknąć wysokich kosztów leczenia stomatologicznego w przyszłości i jest doskonałą inwestycją we własne, bezcenne zdrowie.