Amikacyna to półsyntetyczny antybiotyk z grupy aminoglikozydów, pochodna kanamycyny. Antybiotyki te służą przede wszystkim do leczenia infekcji bakteriami gramm-ujemnymi (wyłącznie tlenowymi). Amikacyna dostępna jest na receptę i można ją zażywać tylko na polecenie i zgodnie z zaleceniami lekarza. Ze względu na bardzo słabe wchłanianie z układu pokarmowego amikacyna nie występuje w tabletkach, ale jako roztwór. Podaje się ją domięśniowo lub dożylnie, czasem również miejscowo jako krople do oczu.

Działanie amikacyny – zastosowanie antybiotyku i wskazania do jego użycia

Amikacynę stosuje się w leczeniu ciężkich zakażeń bakteriami gramm-ujemnymi, jeśli inne, mniej toksyczne antybiotyki z grupy aminoglikozydów są nieskuteczne. Amikacyna działa w przypadku:

• posocznicy,
  
• bakteriemii – zakażenia krwi bakteriami, które może nie mieć żadnych następstw ani powikłań,
  
• infekcji dróg oddechowych,
  
• infekcji układu kostno-stawowego,
  
• zakażeń skóry i tkanek miękkich,
  
• infekcji narządów wewnętrznych, w tym zapalenia otrzewnej, zapalenia wsierdzia,
  
• zakażeń ran pooperacyjnych i po oparzeniach,
  
• ciężkich, nawracających infekcji układu moczowego, przeważnie amikacyna stosowana jest w przypadku zakażeń powikłanych,
  
• infekcji u osób z chorobą nowotworową,
  
• zakażeń ośrodkowego układu nerwowego, szczególnie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
  

Amikacynę stosuje się też w przypadku gorączki u chorych z neutropenią (z obniżoną liczbą neutrofilów we krwi). W wymienionych przypadkach amikacyna podawana jest domięśniowo lub czasem dożylnie.

Miejscowo amikacyna stosowana jest w okulistyce, w bakteryjnym zapaleniu spojówek, rogówki, brzegów powiek oraz zapalenia woreczka łzowego, a także w leceniu jęczmienia. Zapobiegawczo aplikuje się ją przed operacjami na gałce ocznej.

Amikacyna najlepiej działa na następujące typy bakterii:

• enterobakterie – gramm-ujemne bakterie jelitowe,
  
• Pseudomonas aeruginosa – pałeczka ropy błękitnej,
  
• Acinetobacter – tlenowe bakterie gramm-ujemne, są przyczyną szpitalnego zakażenia, m.in. zapalenia płuc, infekcji skóry, tkanek miękkich, układu moczowego oraz zapalenia opon mózgowych.
  

Skuteczności amikacyny dowiedziono również w leczeniu zakażeń wywołanych przez drobnoustroje gatunków Mycobacterium tuberculosis (prątki gruźlicy), Mycobacterium fortuitum (prątki przypadkowe) oraz Nocardia (wywołująca nokardiozę, rzadkie zakażenie płuc lub skóry) – bakterie tlenowe gramm-dodatnie.

Mniejszą skuteczność amikacyna ma w kuracji infekcji:

• Haemophilus influenzae – pałeczką wywołującą zakażenie układu oddechowego i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  
• Neisseria gonorrhoeae – dwoinką rzeżączki wywołującą rzeżączkę,
  
• gronkowcami i paciorkowcami.
  

Amikacyna nie działa na bakterie beztlenowe.

Antybiotyk podany domięśniowo lub dożylnie szybko przenika do moczu, nerek, stawów, bez problemu przenika przez łożysko i do mleka kobiety karmiącej piersią.

Dawkowanie amikacyny i przeciwwskazania do użycia

Amikacyna w formie kropli do oczu może być aplikowana samodzielnie, ale bezwzględnie według zaleceń lekarza, który antybiotyk przepisał. Lek zakrapla się do worka spojówkowego tyle razy dziennie i w takiej ilości, jak określił okulista. Często jest to 1 do 2 razy dziennie po 3 do 4 kropli do oka.

Amikacyna w tabletkach nie występuje, ponieważ antybiotyki z grupy aminoglikozydów nie wchłaniają się z układu pokarmowego. Wchłaniają się i szybko rozpoczynają działanie podane domięśniowo lub dożylnie. Maksymalna dawka amikacyny dla osoby dorosłej to 1,5 grama na dobę. Antybiotyk można zaaplikować w dawkach, a jego ilość powinna być dostosowana do wagi chorego.

Przeciwwskazania do stosowania amikacyny to ciąża i karmienie piersią, niewydolność nerek, zaburzenia słuchu, choroba Parkinsona, miastenia (choroba autoimmunologiczna polegająca na szybkim męczeniu i osłabieniu mięśni szkieletowych) oraz nadwrażliwość na amikacynę lub inne antybiotyki z grupy aminoglikozydów.

Możliwe skutki niepożądane przy stosowaniu amikacyny

Potencjalne działania niepożądane amikacyny częściej występują u osób z niewydolnością nerek lub po podaniu nieprawidłowej, zbyt dużej dawki leku. Amikacyna jest toksyczna, może powodować m.in.:

• zawroty głowy, szum w uszach oraz odwracalne (bardzo rzadko nieodwracalne) uszkodzenie przedsionka ucha wewnętrznego,
  
• wzrost poziomu mocznika i kreatyniny we krwi, białko w moczu, krew w moczu,
  
• gorączkę, nudności i wymioty, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu, ból i osłabienie mięśni, ból głowy, spadek ciśnienia krwi.
  

Miejscowo po podaniu w formie kropli do oczu amikacyna może skutkować łzawieniem, pieczeniem, zaczerwienieniem oraz uczuciem ciała obcego w oku.