Ból żuchwy często promieniuje na całą część twarzy, ucho oraz szyję. Towarzyszy mu silny i dokuczliwy ból głowy. Problem z zębem jest zazwyczaj pierwszą diagnozą, ale często źródłem bólu może być staw skroniowo-żuchwowy.

Co to jest żuchwa? Budowa szczęki dolnej

Żuchwa jest pojedynczą i ruchomą kością w dolnej części czaszki. Odpowiada nie tylko za ruchy związane z żuciem i mówieniem, ale również za otwieranie i zamykanie ust. Większość osób nie zdaje sobie sprawy, że szczęka górna oraz czaszka pozostają podczas tych czynności nieruchome, a żuchwa jest jedyną kością ruchomą całej czaszki.

Żuchwa składa się z trzech części: trzonu w kształcie podkowy, w którym osadzone są zęby, kąta i gałęzi. Ma ponadto unikalną w skali całego organizmu mechanikę poruszania. Mniej więcej na wysokości uszu połączona jest z czaszką stawami skroniowo-żuchwowymi. Przy niewielkim rozwarciu ust ruch żuchwy jest obrotowy. Przy znacznym rozwarciu – saneczkowy, czyli żuchwa wysuwa się do przodu. Jej poruszanie umożliwiają mięśnie, które wspomagają też funkcję miażdżenia pokarmu.

Dlaczego żuchwa boli? Jakie schorzenia mogą być tego przyczyną?

Jeśli w okolicach żuchwy pojawia się ból, który pogłębia się w trakcie jedzenia czy mówienia – kiedy żuchwa jest w ruchu, najczęściej jest za to odpowiedzialny staw skroniowo-żuchwowy. Przyczyna bólu może być związana z:

• nadmiernym napięciem mięśni – ból jest wówczas tępy, nasila się przy nacisku i trudno wskazać jego dokładną lokalizację, ponadto dyskomfort ogranicza ruchy żuchwy i może doprowadzić do jej przesunięcia;
  
• uszkodzeniami lub nieprawidłowym funkcjonowaniem krążków stawowych (tzw. dysków) – objawem jest charakterystyczny dźwięk przeskakującej żuchwy w czasie jej otwierania i zamykania, staw „wyskakuje” i wraca na swoje miejsce; taki stan choroby może prowadzić do ograniczenia ruchu stawu, a z czasem do jego kompletnej blokady;
  
• zmianami zwyrodnieniowymi, na które narażone są zwłaszcza osoby w starszym wieku – objawem jest charakterystyczne trzeszczenie i tarcie oraz ograniczenie ruchu stawu
  
• stanami zapalnymi w stawach np. przy reumatoidalnym zapaleniu stawów lub toczniu rumieniowatym (poza bólem można zaobserwować zaczerwienienie i wysięk, a staw ma ograniczoną ruchomość).

Ból może mieć też źródło w: odcinku szyjnym kręgosłupa, neuralgiach (ucisku na nerw), chorobach laryngologicznych, zapaleniu nerwu trójdzielnego czy zmianach nowotworowych. Może mieć też podłoże psychologiczne.

Leczenie bólu żuchwy zależy od zdiagnozowanej przyczyny. Dlatego też przy dolegliwościach odczuwanych w okolicach żuchwy konsultacja stomatologiczna może nie być wystarczająca.

Przeskakująca żuchwa – zwichnięcie stawu skroniowo-żuchwowego

Staw skroniowo-żuchwowy może ulec jedno lub obustronnemu zwichnięciu np. podczas zbyt szerokiego rozwarcia ust. Zwichnięcie może mieć prozaiczną przyczynę. Często do urazu tego typu dochodzi w gabinecie stomatologicznym podczas leczenia zębów czy w trakcie jedzenia lub ziewania.

Zwichnięcie stawu jest bardzo bolesne i nasila się przy mówieniu i jedzeniu (zwłaszcza stałych pokarmów). Przy zamykaniu ust słyszalny jest charakterystyczny trzask i pojawia się problem z ich całkowitym zamknięciem. W miejscu, w którym doszło do urazu, mogą wystąpić krwiaki i obrzęk rozlewający się na twarz, a objawy będą się nasilały przy braku leczenia i mogą im towarzyszyć bóle głowy czy uszu promieniujące też do szyi, ramion i dolnej części pleców.

W diagnostyce zwichnięcia podstawą jest zdjęcie rentgenowskie. Tego typu uraz wymaga nastawienia i podwiązania żuchwy np. za pomocą bandaża. Brak leczenia może prowadzić do zaognienia stanu zapalnego i nawracających problemów z żuchwą.

Cofnięta żuchwa

Cofnięta żuchwa tzw. tyłozgryz jest wadą zgryzu, na skutek której dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do górnego. U noworodków jest to stan fizjologiczny, który powinien zaniknąć w ciągu około pół roku. Jeżeli jednak szczęka dolna się nie wysuwa, należy zasięgnąć rady specjalisty, ponieważ tego typu wady mogą przyczynić się do problemów ze stawem skroniowo-żuchwowym, a przy zaawansowanych wadach zgryzu nawet do deformacji twarzy.

Istnieje kilka przyczyn cofniętej żuchwy u noworodków i małych dzieci, która przeradza się w wadę zgryzu. Główną jest częste układanie dziecka na płaskim podłożu. Kiedy leży ono z otwartymi ustami i nie ma podpartej głowy, naturalne cofnięcie żuchwy się pogłębia, powodując wadę zgryzu.

Stomatolodzy najczęściej czekają z ostateczną diagnozą do około 3 roku życia dziecka. Jest to granica, w której szczęka górna i dolna powinny stykać się na jednej płaszczyźnie – luka między górnymi i dolnymi zębami nie powinna być widoczna. Utrzymująca się wada zgryzu wymaga leczenia ortodontycznego.