Prawidłowy zgryz oznacza ustawienie górnej linii zębów do dolnej tak, aby miały powierzchnię styczną i układały się prawidłowo podczas jedzenia i mówienia. Zgryz otwarty, jak każda wada ortodontyczna, wymaga korekty, aby nie dopuścić do np. deformacji twarzy czy nieestetycznego uśmiechu. Może być zdiagnozowany już na etapie zębów mlecznych.

Zgryz otwarty – przyczyny

Wadę określaną jako zgryz otwarty można zdiagnozować już na etapie zębów mlecznych, co daje duże szanse na jej korektę. Powodują ją czynniki genetyczne – jeśli u rodziców obserwuje się podłużną twarz (tzw. zespół twarzy długiej), nadmierne eksponowanie zębów czy po prostu zgryz otwarty, można podejrzewać, że wada dotknie również dzieci.

Prowadzą do niej też czynniki środowiskowe – często są to nieodpowiednie nawyki, których dziecko nabywa na wczesnych etapach rozwoju, np.: ssanie palca, niedrożność dróg oddechowych (np. na skutek przerośniętego trzeciego migdałka i częstych infekcji), wypychanie języka czy niemowlęcy tryb przełykania (w trakcie połykania język ułożony jest płasko na dnie jamy ustnej, a jego czubek znajduje się między dziąsłami lub zębami, połykanie następuje przy lekko rozwartych szczękach).

Uważa się, że diagnoza wady do 4. roku życia, przy wyeliminowaniu czynnika sprawczego, może spowodować jej samoczynne ustąpienie, ale ważne jest, aby dziecko było pod stałą opieką stomatologa i ortodonty. Pierwsza wizyta kontrolna u specjalisty powinna być przeprowadzona w wieku 3,5 roku, maksymalnie 4 lat. Zgryz otwarty, chociaż rozwija się bardzo wcześnie, można zaobserwować w wieku około 5–6 lat.

Czynniki środowiskowe mogą go spowodować, ale również nasilać wadę genetyczną, dlatego konieczna jest szybka i prawidłowa diagnoza, dzięki której można zahamować postępowanie problemu lub całkowicie przywrócić prawidłowy zgryz.

Zgryz otwarty – leczenie u dzieci

Leczenie zgryzu otwartego jest jednym z trudniejszych procesów i duże znaczenie ma wiek osoby oraz stopień wady. Jej korekta na wczesnym etapie rozwoju (na etapie zębów mlecznych) polega na wyeliminowaniu czynników środowiskowych. Aby zapobiec rozwijaniu się wady, rodzice powinni postępować zgodnie ze wskazaniami ortodonty, np. pilnować, aby dziecko nie ssało palca, a jeżeli jest to nawyk występujący głównie w nocy, mechanicznie zablokować jego rękę (np. piżamą).

Na etapie zmiany zębów lub na wczesnym etapie zębów stałych również konieczne jest eliminowanie czynników środowiskowych – nawyków. Dodatkowo pomocne w leczeniu są aparaty zewnętrzne np. aparat headgear (tzw. wyciąg zewnętrzny), szyny i łuki podniebienne oraz językowe.

Zgryz otwarty – aparat

Leczenie zgryzu otwartego aparatem ortodontycznym może być prowadzone na wczesnym etapie kształtowania się wady lub w okresie poprzedzającym operację. Zwykle przed zabiegiem chirurgicznym prowadzone jest właśnie leczenie ortodontyczne, ponieważ zgryzowi otwartemu bardzo często towarzyszy wąska górna szczęka, którą należy poszerzyć. Do tego celu stosuje się aparaty stałe lub ruchome. Nawet jeżeli wada zgryzu zostanie częściowo skorygowana przez ortodontę, należy mieć na uwadze złą pracę języka, charakterystyczną dla zgryzu otwartego, która wadę pogłębia, a niepoprawiona funkcja języka podczas mówienia czy połykania będzie powodować częściowe jej nawracanie.

Operacja na zgryz otwarty

Korekta zgryzu otwartego u dorosłych często wymaga zabiegów chirurgicznych. W przypadku rozwiniętej wady można zaobserwować nie tylko brak kontaktu zębów na odcinku przednim, bocznym lub na obu odcinkach jednocześnie, ale także nieprawidłowości w mowie, funkcji języka, a także nawyk oddychania przez usta i niedomykające się wargi. Wskazaniem jest wtedy zabieg operacyjny, tzw. osteotomia dwuszczękowa, którą wykonuje się w przypadku dużych i ugruntowanych wad. Zabieg polega na cofnięciu żuchwy i wysunięciu szczęki dolnej tak, aby umożliwić prawidłowy zgryz przy zachowaniu harmonii twarzy.

Zgryz otwarty – leczenie wad zgryzu

Wady zgryzu należy leczyć, ponieważ ugruntowane nieprawidłowości mogą prowadzić do poważnych konsekwencji. Przy zgryzie otwartym konsekwencją są wady wymowy i problemy z gryzieniem. Przy rozwiniętej wadzie gryzienie jest w zasadzie zupełnie niemożliwie, co powoduje z kolei problemy z połykaniem i może prowadzić do kolejnych dysfunkcji w organizmie.

Jeżeli chodzi o dzieci, leczenia nie należy rozpoczynać zbyt wcześnie, głównie z powodu wielu ograniczeń i bólu, jakie może powodować aparat. Najwłaściwszym okresem na korektę jest czas wzrostu dziecka, czyli wiek 10–11 lat u dziewczynek oraz 11–13 lat u chłopców. Leczenie podjęte we wcześniejszych latach jest prowadzone tylko w uzasadnionych przypadkach, np. przy bardzo widocznej bądź przeszkadzającej wadzie. W przypadku dorosłych nie należy rezygnować z leczenia ze względu na wiek.