Leczenie ZZSK ma na celu spowolnienie jego postępu i oparte jest o leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Na dzień dzisiejszy całkowite pozbycie się choroby jest jednak niemożliwe.

Co to jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) to przewlekła, degeneracyjna choroba tkanki łącznej. Ma ona charakter autoimmunologiczny, co oznacza, że do niszczenia tkanek dochodzi na skutek nieprawidłowych reakcji układu odpornościowego. W jej przebiegu zaatakowane zostają drobne stawy i więzadła międzykręgowe, kości krzyżowo-biodrowe, a z czasem inne stawy i kości. W efekcie dochodzi do odkładania się soli wapnia w miejscach, gdzie przebiega proces zapalny, usztywnienia kręgosłupa i stawów, ale też zaniku kości w trzonach kręgów. W ostateczności choroba może zająć i uszkodzić narządy, takie jak płuca, nerki czy serce oraz doprowadzić do zaniku mięśni.

Przyczyny ZZSK

Przyczyny ZZSK nie zostały dotychczas odkryte, jednak zakłada się, że musi nałożyć się na siebie kilka czynników, aby uruchomić taką reakcję immunologiczną. Choroba ta ma po części podłoże genetyczne, ale przypuszcza się, że jest kilka genów, które mogą być za nie odpowiedzialne. Ponadto jej rozwojowi sprzyjają czynniki środowiskowe, rodzaj wykonywanej pracy (ciężka praca fizyczna) oraz przewlekłe infekcje bakteryjne (w szczególności dróg moczowo-płciowych).

ZZSK występuje najczęściej u młodych dorosłych i rozpoczyna się przed 35 rokiem życia, choć może pojawić się także u dzieci lub osób starszych. Szacuje się, że cierpi na nie około 0,5% populacji.

Pierwsze objawy ZZSK

Pierwsze objawy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa są niespecyficzne i mogą być łatwo pomylone z innymi schorzeniami, na przykład dyskopatią. Najczęściej choroba ta rozpoczyna się przewlekłym bólem o charakterze zapalnym w odcinku krzyżowo-lędźwiowym (wówczas promieniuje do pośladków). W rzadszych przypadkach jako pierwszy może zostać zajęty odcinek szyjny kręgosłupa. Typowe dla bólu przy ZZSK jest to, że nie ustaje on podczas spoczynku i największy jest rano, a ćwiczenia i aktywność fizyczna powodują jego zniesienie.

Oprócz tego mogą pojawić się symptomy świadczące o przedłużającym się stanie zapalnym, takie jak osłabienie, utrata apetytu, spadek masy ciała, stany podgorączkowe, a nawet przejściowe stany przypominające grypę.

ZZSK – późne objawy

W późniejszym okresie choroby ból i sztywność kręgosłupa wywołane przez ZZSK rozszerzają się na wyższe partie kręgosłupa, co może powodować trudności z patrzeniem do tyłu, a nawet odwracaniem głowy. Do tego mogą dołączyć bóle w okolicy klatki piersiowej i duszności związane ze zmniejszeniem się rozszerzalności klatki piersiowej.

Jeżeli wystąpi obwodowa postać ZZSK, to dochodzi także do zapalenia innych (najczęściej większych) stawów – biodrowych, kolan, łokci, barków, nadgarstków i kostek.

Czy ZZSK może dawać objawy pozastawowe?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa może też atakować inne narządy i dawać objawy pozastawowe, takie jak:

• ogólne zmęczenie i wyczerpanie wywołane przewlekłym stanem zapalnym,
  
• bezsenność,
  
• depresję,
  
• zapalenie oczu – zaczerwienienie, ból, nadwrażliwość na światło,
  
• zaburzenia akcji serca i miażdżyca,
  
• zaburzenia oddychania – duszności, zmniejszona pojemność płuc, zwłóknienie płuc,
  
• owrzodzenia układu pokarmowego,
  
• zaburzenia pracy nerek na skutek choroby lub przewlekłego stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
  
• objawy neurologiczne – drętwienia, mrowienia, osłabienia siły mięśniowej, niedowłady, niekontrolowane oddawanie moczu i stolca.
  

ZZSK – leczenie

ZZSK, podobnie jak inne choroby reumatyczne, nie jest chorobą możliwą do wyleczenia, ma charakter postępujący, ale często występują długotrwałe okresy remisji. W leczeniu wykorzystuje się leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, miejscowe zastrzyki z glikokortykosteroidów oraz zabiegi chirurgiczne w przypadku nieodwracalnych zmian w kręgosłupie.

Rehabilitacja i ćwiczenia w ZZSK

Rehabilitacja fizjoterapeutyczna odgrywa kluczową rolę w minimalizowaniu efektów ZZSK. Cierpiącym na tę chorobę zaleca się regularne leczenie sanatoryjne. Pomocne są między innymi:

• gimnastyka lecznicza,
  
• pływanie,
  
• kąpiele solankowe,
  
• kinezyterapia,
  
• fizykoterapia – fototerapia, elektryzacja, balneoterapia i ultradźwięki,
  
• masaże.

Odpowiednio wykonywane ćwiczenia pomagają zmniejszać sztywność i ból pojawiające się w przebiegu ZZSK. Powinny one zostać dobrane przez specjalistę w zależności od wieku osoby i zaawansowania choroby. Najlepsze rezultaty dają, gdy są wykonywane rano, ponieważ znoszą sztywność, która pogłębia się przez noc.

Czy dieta może pomóc w ZZSK?

Trwają badania nad znaczeniem odpowiedniego żywienia w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Dieta chorego na ZZSK powinna być zdrowa i oparta o niskoprzetworzoną żywność. Warto wykonać testy nietolerancji pokarmowych, ponieważ mogą one nasilać nadmierną aktywność układu odpornościowego.

Ogólne zasady dietetyczne dla ZZSK to:

• wykluczenie produktów zawierających kwas szczawiowy – szpinak, botwinkę, buraki, szczaw, kawę;
  
• wykluczenie używek, które zwiększają stan zapalny oraz wydalanie wapnia z organizmu – alkoholu, papierosów, narkotyków, kawy;
  
• ograniczenie białego cukru i słodyczy;
  
• ograniczenie soli;
  
• spożywanie dużej ilości tłuszczów zawierających Omega-3 i kwasy GLA;
  
• ograniczenie roślin psiankowatych;
  
• spożywanie dużych ilość chudego nabiału.