Zator płucny to zablokowanie (najczęściej przez skrzep krwi) przepływu krwi w tętnicy płucnej. Zjawisko to sprawia, że odtlenowana krew wpływająca do serca nie może przepłynąć do płuc, by tam pobrać tlen i zostawić dwutlenek węgla. Na skutek zatoru płucnego dochodzi przeważnie do niewydolności krążenia. Zator płucny może skończyć się śmiercią.

Zatorowość płucna: czynniki ryzyka i zapobieganie

Przyczyny zatoru płucnego wiążą się najczęściej z zakrzepicą żył głębokich, ze skrzepami krwi powstającymi w organizmie wskutek powikłania po operacji oraz złamaniami kości długich. Zakrzepica żył głębokich to choroba, w przebiegu której w żyłach powstają zakrzepy, zaburzając przepływ krwi przez te naczynia. Oderwany skrzep krwi znacznej wielkości krążący po organizmie może spowodować nie tylko zator płucny, ale też m.in. udar mózgu.

Ryzyko zatorowości płucnej rośnie po operacjach i zabiegach chirurgicznych, dlatego choremu podaje się profilaktycznie zastrzyk ze środkiem przeciwzakrzepowym. Inne potencjalne, rzadkie przyczyny zatoru płucnego to m.in.:

• dostanie się powietrza do żyły (zator powietrzny) – nie ma ustalonej wartości bezpiecznej dla ilości powietrza w tym wypadku,
  
• uwolnienie komórek tłuszczowych w trakcie złamania kości długich, np. kości udowej – tłuszcz wędruje po krwiobiegu i może zatkać tętnicę płucną,
  
• nowotwory,
  
• ciało obce wprowadzone do organizmu podczas zabiegu lub badania z wykorzystaniem żył,
  
• płyn owodniowy u ciężarnych, u których doszło do przedwczesnego odklejenia się łożyska
  
• długotrwałe unieruchomienie.
  

Czynniki ryzyka zatoru płucnego to choroby układu sercowo-naczyniowego, przewlekła i zaawansowana choroba płuc, zaawansowane stadium raka, wiek powyżej 70 lat, otyłość i wspomniana zakrzepica żył głębokich.

Objawy zatoru płucnego: duszność, ból, kaszel, dolegliwości sercowe i konsekwencje

Zatorowość płucna objawy daje natychmiast po zablokowaniu światła tętnicy. Wczesne objawy zatoru płucnego to duszność i przyspieszony oddech, a po nich pojawiają się kolejne dolegliwości:

• silny ból w klatce piersiowej – niektórzy opisują go jako kłujący, inni jako tępy, pojawia się w okolicy za mostkiem,
  
• suchy kaszel pojawiający się nagle,
  
• przyspieszone bicie serca (tachykardia),
  
• niepokój,
  
• niekiedy krwioplucie,
  
• zasinienie na twarzy, przeważnie w okolicach ust, z powodu niedotlenienia organizmu,
  
• omdlenie i utrata przytomności,
  
• w skrajnych przypadkach i gdy pomoc nie nadchodzi – śpiączka lub śmierć.
  

Objawy zatoru płucnego to czasem też gorączka i poty. Gdy dojdzie do zamknięcia tętnicy płucnej, bardzo ważna jest szybka pomoc choremu, by uniknąć powikłań i zmniejszyć ryzyko zgonu. Dlatego wystąpienie objawów zatorowości płucnej powinno skłonić do bezzwłocznego wezwania fachowej pomocy medycznej.

Czy zakrzepica może być niebezpieczna dla zdrowia? Dowiesz się tego z filmu:

Rozpoznanie zatorowości płucnej – badania

Aby prawidłowo rozpoznać zator płucny, konieczne jest przeprowadzenie badań. 

Zwykle wykonuje się przy podejrzeniu zatoru w płucach:

• spiralną tomografię komputerową (angio-TK tętnic płucnych) lub perfuzyjną scyntygrafię płuc – aby określić drożność naczyń w płucach,
  
• z krwi m.in. oznaczenie markerów uszkodzenia serca, by wykluczyć zawał serca – zator płucny ma bardzo podobne objawy do zawału mięśnia sercowego,
  
• zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, elektrokardiografię (EKG) i echokardiografiąę (badanie ultrasonograficzne serca).
  

Na podstawie pobranej próbki krwi wykonuje się również koagulogram – badanie krzepliwości krwi polegające m.in. na oznaczeniu D-dimerów.

Zator tętnicy płucnej: leczenie, śmiertelność i rokowanie

Przy zatorze płucnym śmiertelność jest znaczna, ponieważ jego przebieg jest gwałtowny, a powikłania dotkliwe. Rokowania osoby z zatorem płucnym zależą od tego, jak szybko zostanie udzielona pomoc, z reguły są raczej złe.

Leczenie zatorowości płucnej polega na usunięciu skrzepliny blokującej światło tętnicy. W tym celu podaje się dożylnie leki trombolityczne. Po zlikwidowaniu zatoru w płucach choremu podaje się heparynę, która znacznie zmniejsza krzepliwość krwi, by zapobiec ponownemu powstaniu zatoru. W kolejnej fazie leczenia zatorowości płucnej stosuje się inne leki przeciwkrzepliwe, często są to acenokumarol lub warfaryna.

Równolegle w trakcie leczenia chory z zatorem płucnym powinien otrzymywać leki przeciwbólowe (często morfinę), a także tlen, by zmniejszyć duszność.

W niektórych przypadkach konieczne jest wdrożenie leczenia chirurgicznego – jeśli farmakologiczna metoda rozpuszczenia zakrzepu nie przyniosła rezultatu. Kardiochirurg przeprowadza ebolektomię. To operacja wykonywana w krążeniu pozaustrojowym, polega na tym, że do żyły głównej dolnej zakłada się specjalny filtr. Filtr ten chroni przed materiałem zatorowym żyły serca i płuc.