W organizmie ludzkim jest około 600 węzłów chłonnych włączonych w układ naczyń chłonnych, które zbierają chłonkę z okolicznych tkanek. W nich ma miejsce przygotowanie odpowiedzi immunologicznej na różne patogeny. Są one miejscem namnażania się komórek układu odpornościowego. Zapalenie węzłów chłonnych może być objawem wskazującym na ciężką chorobę układową.

Zapalenie węzłów chłonnych – przyczyny

Zgodnie z definicją zapalenie węzłów chłonnych jest stanem zapalnym toczącym się w obrębie węzłów chłonnych, któremu towarzyszy ich powiększenie i tkliwość uciskowa. Sanowi częsty problemem kliniczny ludności w każdej grupie wiekowej. Wśród przyczyn stanu zapalnego w obrębie węzłów chłonnych wymienia się m.in.:

• czynniki o charakterze infekcyjnym – przeważają infekcje wirusowe (rhinowirusy, adenowirusy, wirus grypy, Epsteina-Barr, cytomegalii, różyczki, ospy wietrznej, zespołu nabytego braku odporności), rzadziej czynnikiem sprawczym są infekcje bakteryjne, np. gronkowiec złocisty, paciorkowce grupy B, prątki gruźlicy;
  
• czynniki o charakterze metabolicznym;
  
• czynniki o charakterze immunologicznym;
  
• choroby tkanki łącznej;
  
• odczyny polekowe (m.in. fenytoina, izoniazyd) czy reakcje poszczepienne (najczęściej szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi DTP oraz gruźlicy BCG),
  
• czynniki środowiskowe.
  

Jakie objawy daje zapalenie węzłów chłonnych?

Zapalenie węzłów chłonnych może dotyczyć pojedynczego węzła lub ich grupy, która ma tendencję do łączenia się. Bywa jednostronne lub obustronne. Pojawia się nagle. Zmienione chorobowo węzły chłonne na ogół są ruchome. Towarzyszy im gorączka, bolesność i tkliwość na dotyk. Stają się wyczuwalne pod skórą, która może być zaczerwieniona. Rozwija się zwiększone ucieplenie, stwardnienie i chełbotanie (w przypadku pojawienia się ropy). Węzły chłonne są powiększone, a ich wielkość wynosi powyżej 1–2 cm.

Powiększenie i stan zapalny węzłów chłonnych mogą być spowodowane przez podłoże nowotworowe (najczęściej ziarnica złośliwa, nerwiak zarodkowy, białaczka, mięśniakomięsak). Wówczas chorego oblewają poty nocne, ma gorączkę, zauważa się spadek masy ciała, węzły chłonne są powiększone, twarde, nieprzesuwalne i zrośnięte ze sobą.

Zapalenie węzłów chłonnych szyi

Zapalenie węzłów chłonnych szyi to częste zjawisko, gdyż szyja stanowi ich największe skupisko. Nierzadko stanowi konsekwencję mononukleozy zakaźnej wywołanej wirusem Epsteina-Barra. Choroba dotyczy głównie osób młodych. Węzły chłonne stają się sprężyste, ruchome, są otoczone obrzmiałą tkanką okołowęzłową i tkliwe. Zmiany wycofują się zazwyczaj wraz z ustąpieniem ostrego stanu zapalnego. Nieco rzadziej za taki stan odpowiada wirus cytomegalii. Zakażeniem o podłożu bakteryjnym związanym z zapaleniem węzłów chłonnych okolicy szyi jest promienica. Szerzy się ono z chorych zębów, tworzy przetoki i jest źródłem dużych ilości ropy. Najczęściej za zapalenie węzłów chłonnych szyi u dzieci odpowiada przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego.

Zapalenie węzłów chłonnych pachwinowych

Zapalenie węzłów chłonnych pachwinowych często spowodowane jest zranieniami i otarciami oraz zakażeniem krętkiem bladym, wywołującym kiłę. Za stan zapalny odpowiadają procesy zapalne krocza, odbytnicy, narządów płciowych czy dna miednicy. Bywa, iż stanowią konsekwencję wad rozwojowych okolicy pachwinowej, powikłania po zabiegach operacyjnych niedrożności odbytu, objaw choroby Hirschsprunga, symptom pęcherza neurogennego, stulejki lub spodziectwa. Może występować w przebiegu opryszczki genitalnej wywołanej zakażeniem wirusem HSV typ II. Powiększenie węzłów pachwinowych rzadko spowodowane jest HIV.

Zapalenie węzłów chłonnych krezki

Węzły krezkowe zlokalizowane są pomiędzy blaszkami krezki jelita cienkiego. Ich liczba szacowana jest na około 100–200. Drenują chłonkę z kosmków jelitowych. Zapalenie węzłów chłonnych krezki to jeden z częstszych przypadków zapalenia węzłów chłonnych u dzieci. Diagnozuje się je częściej u chłopców niż u dziewcząt. Za stan zapalny odpowiada zwykle paciorkowiec hemolizujący, gronkowiec i pałeczki rzekomo gruźlicze. Bakterie przedostają się do jamy brzusznej z przewodu pokarmowego albo z dróg oddechowych. Stan ten daje objawy zbliżone do tych występujących w przebiegu ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Zapalenie węzłów chłonnych krezkowych ma charakter samoograniczający się (objawy mijają najczęściej w ciągu 2–3 tygodni). Choremu doskwierają: wzmożone napięcie mięśniowe, ostry ból brzucha, bolesność uciskowa w prawym dolnym kwadrancie brzucha (tzw. dole biodrowym) lub w okolicy pępka. Typowymi objawami są podwyższona temperatura (powyżej 38°C), wymioty, nudności, zaparcia czy biegunki.

Jak leczyć zapalenie węzłów chłonnych?

Podstawą leczenia tej choroby jest wyeliminowanie infekcji będącej jej podłożem. Dużą rolę odgrywa odpoczynek, nawadnianie organizmu i stosowanie lekkiej diety. Do metod leczenia zaliczane są ponadto: antybiotykoterapia, zażywanie środków przeciwbólowych i leków przeciwzapalnych oraz przykładanie do objętej chorobą okolicy ciała zimnych okładów. Pojawienie się ropni nierzadko wymaga przeprowadzenia zabiegu chirurgicznego.

Bibliografia:

1. Pawelec K., Wiechecka J., Boruczkowski D., Diagnostyka różnicowa powiększonych węzłów chłonnych u dzieci, „Nowa Pediatria”, 2012, 3, s. 55–60.

2. Dziubek Z., Borkowski P.K., Limfadenopatie w chorobach zakaźnych, „Medycyna Rodzinna”, 2000, 3-4, s. 30–34.

3. Mrówka-Kata K., Namysłowski G., Lisowska G., Banert K., Kawecki D., Guzy szyi – klasyfikacji, diagnostyka, leczenie, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2008, 2(5), s. 365-371.

4. Kuliczkowski K., Diagnostyka różnicowa powiększonych węzłów chłonnych w praktyce lekarza rodzinnego, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2013, 15(2), s. 231–232.