Wentrykulografia to badanie obrazowe komór. Obecnie nazwa ta odnosi się wyłącznie do serca. Historycznie badanie o tej nazwie wykonywano również w obrębie mózgu, by zobrazować przestrzenie wypełnione płynem mózgowo-rdzeniowym.

Wentrykulografia – podstawy metody

Wentrykulografia to metoda radiologiczna, polegająca na obserwacji obrazu wewnętrznych przestrzeni serca, jaki uwidacznia się po podaniu kontrastu przez cewnik założony bezpośrednio do komory. Roztwór substancji dającej cień w badaniu rentgenowskim miesza się z krwią i wypełnia całą objętość danej jamy serca. Następnie jest przepompowywany do dużych naczyń (z lewej komory do aorty, z prawej – do pnia płucnego i tętnic płucnych).

Cewnik umieszcza się w komorze pod kontrolą obrazu rentgenowskiego (RTG), przekazywanego w czasie rzeczywistym na monitor. Z badania wykonuje się film i zdjęcia, które są materiałem do dalszej analizy, a także (w niezbędnych przypadkach) źródłem informacji o budowie serca dla kardiochirurgów planujących zabieg operacyjny.

Jak wykonuje się wentrykulografię?

Wstępna faza wentrykulografii to wprowadzenie cewnika do lewej komory serca. Zabieg wykonuje się w warunkach sali operacyjnej ze względu na profilaktykę ewentualnych zakażeń powiązanych z procedurą i konieczność intensywnego nadzoru nad pacjentem.

Miejscem wprowadzenia cewnika jest najczęściej tętnica udowa, podobojczykowa albo (w rzadkich przypadkach) łokciowa. Do naczynia wkłuwa się kaniulę, w której świetle znajduje się zastawka. Jest to element, który zapobiega wypływowi z tętnicy krwi pod dużym ciśnieniem. Przez kaniulę wprowadza się do wnętrza naczynia sprężysty cewnik, który na całej długości ma wtopiony w ścianę, metalowy znacznik. Dzięki temu lekarz widzi na bieżąco położenie narzędzia na obrazie rentgenowskim. Dren jest wprowadzany w kierunku przeciwnym do przepływu krwi, co pozwala jego zakrzywione zakończenie umieścić w lewej komorze serca. Jeśli z jakichś względów niezbędne jest wykonanie wentrykulografii prawej komory, cewnik wprowadza się z wykorzystaniem dużych naczyń żylnych.

Po umieszczeniu cewnika we właściwym miejscu podaje się za pomocą automatycznej strzykawki roztwór kontrastowy. Jego łączna ilość nie przekracza zwykle 50 ml. Przed wstrzyknięciem substancji można końcówkę drenu połączyć z manometrem, aby odczytywać na bieżąco, jakie ciśnienia panują w komorze serca w różnych fazach skurczu i rozkurczu. Pozwala to ocenić efektywność hemodynamiczną krążenia.

Wentrykulografia – cel wykonania badania

W trakcie wentrykulografii po podaniu każdej porcji kontrastu wykonuje się zapis wideo z aparatu rentgenowskiego. Dzięki temu można:

• określić kształt i pojemność komory,

• sprawdzić, jaka część znajdującej się w niej krwi jest wytłaczana na zewnątrz w czasie skurczu, a jaka pozostaje w sercu,

• ocenić kurczliwość ściany mięśnia sercowego w różnych miejscach,

• monitorować przepływy krwi z komory do aorty, zwracając uwagę na stan zastawki aortalnej,

• obserwować, czy nie ma objawów wstecznego wypływu krwi do przedsionka, co świadczy o niewydolności zastawki mitralnej (dwudzielnej).

Wskazania do wykonania wentrykulografii

Podstawowymi wskazaniami do wentrykulografii są sytuacje, w których potrzebna jest dokładna informacja na temat stanu anatomicznego serca, a dostatecznych informacji nie można uzyskać mniej inwazyjnymi metodami. Powszechnie stosowaną alternatywą jest przede wszystkim echokardiografia, czyli specjalistyczne badanie ultrasonograficzne serca.

Celem wentrykulografii jest określenie wydolności krążeniowej serca. Badanie pozwala oszacować objętość wyrzutową krwi, a także jej zalegającą w sercu część. Jest to informacja na temat efektywności skurczu mięśnia sercowego, która może być zmniejszona ze względu na zmiany niedokrwienne lub – najczęściej – z powodu istnienia blizn pozawałowych. W miejscach tych ściana komory zwykle kurczy się słabiej (tzw. hipokinezja), pozostaje nieruchoma (akinezja) albo ulega rozdęciu (dyskineza). Im większa jest powierzchnia takich zmian, tym trudniej przywrócić choremu wydolność krążenia.

W trakcie wentrykulografii można również ocenić funkcję zastawek serca, szczególnie pod kątem ich niedomykalności. Przy badaniu lewej komory serca obserwuje się przepływ krwi przez zastawkę aortalną i mitralną. Pierwsza z nich zapobiega cofaniu się krwi z aorty do komory, a druga – z lewej komory serca do przedsionka. W przypadku ich niewydolności efektywność krążenia zmniejsza się – przepływ krwi do narządów obwodowych jest spowolniony. Przyczyną takiej niedomykalności często są stany pozapalne i zmiana anatomii płatków zastawek. Wiele przypadków wstecznego przepływu krwi powodują zmiany bliznowate ściany serca, która rozciąga się w okolicy zastawek. Wówczas powiększa się również otwór, w którym pracuje zastawka, i jej płatki stają się zbyt małe, by szczelnie go zamknąć.

Powikłania wentrykulografii

Wentrykulografia nie jest wykonywana jako badanie pierwszego rzutu. Kieruje się na nią wyłącznie w sytuacjach, kiedy stan chorego wymaga podjęcia decyzji co do dalszego leczenia, a nie ma innych możliwości diagnostycznych. Zabieg jest inwazyjny. W jego przebiegu może dojść do poważnych powikłań, takich jak np. niedotlenienie i zawał serca, ciężkie zaburzenia rytmu albo nawet zatrzymanie krążenia. Możliwe jest także przebicie cewnikiem ściany naczynia tętniczego albo serca, co zmusza do wykonania pilnego, rozległego zabiegu operacyjnego. Osobną grupę powikłań stanowią reakcje uczuleniowe na substancję kontrastową, które mogą doprowadzić nawet do wstrząsu anafilaktycznego.