Układ immunologiczny to bariera, w którą wyposażyła nas natura, aby organizm mógł bronić się przed wirusami i czynnikami chorobotwórczymi. Na zbudowanie systemu odpornościowego organizmu pracujemy już od pierwszego dnia życia. Dzięki tzw. komórkom pamięci immunologicznej organizm ma zdolność wychwytywania i przechowywania informacji o wszystkich wirusach i chorobach, z którymi stykamy się w ciągu życia. Informacje te "automatycznie" zapisują się w pamięci układu odpornościowego, kiedy np. szczepimy się na dane choroby lub po prostu... chorujemy na nie. Dlatego często zdarza się, że wirus, który już raz spowodował chorobę, w przyszłości staje się dla nas niegroźny. Organizm już go zna i potrafi bronić się przed nim, zanim rozwiną się objawy choroby. Pełną sprawność układu odpornościowego osiągamy, mając 18-20 lat. Częsta zapadalność i podatność na choroby u osoby dorosłej może (ale nie musi) świadczyć o osłabieniu systemu odpornościowego organizmu. Jak każdy układ naszego organizmu, również i ten ma swoje własne schorzenia (na przykład choroby autoimmunologiczne).

Czym jest i jakie funkcje pełni układ immunologiczny?

Układ immunologiczny w organizmie nie jest zlokalizowany w jednym, konkretnym miejscu - narządy, których praca składa się na zbudowanie systemu odpornościowego, są rozmieszczone w różnych częściach ciała. Należą do nich między innymi: układ limfatyczny, naczynia krwionośne i węzły chłonne, migdałki, grasica, śledziona, wyrostek robaczkowy, jelita, szpik kostny itd. Natura wyposażyła nas w szereg barier, które muszą pokonać drobnoustroje, chcące zaatakować organizm. Pierwszą z nich jest skóra i błony śluzowe, które posiadają kwaśny odczyn i utrudniają życie bytujących na nich organizmów chorobotwórczych. Drugą "zaporą" są tzw. komórki żerne, czyli fagocyty. Atakują one drobnoustroje, które przedostały się do tkanek, wchłaniają je i trawią, "sprzątając" z naszego organizmu obumarłe komórki błon śluzowych i znajdujące się w nich wirusy, bakterie, grzyby i pierwotniaki. Fagocyty produkują także substancje zwane pirogenami, które odpowiadają za wzrost temperatury ciała. Objawia się to gorączką. Podwyższona temperatura sprawia, że wiele zarazków nie ma szansy na przeżycie. Jednocześnie do akcji wkracza kolejna zapora układu immunologicznego, czyli limfocyty (białe krwinki) i produkowane przez nie przeciwciała. Są to specjalne białka, zdolne unicestwić i unieszkodliwić wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby atakujące nasz organizm. Białe krwinki produkowane są w wyżej wymienionych narządach wspierających pracę układu immunologicznego. Limfocyty wraz z krwią i limfą transportowane są po całym organizmie, co pozwala na bardzo szybkie reakcje układu immunologicznego.

Układ immunologiczny: choroby

Choroby układu immunologicznego to między innymi choroby autoimmunologiczne, lub choroby z autoagresji. Ich lista jest długa: do tej pory rozpoznano i opisano około 80 tego typu jednostek chorobowych. Ciekawostką jest, że choroby te pojawiają się zazwyczaj nagle, występują z reguły u ludzi młodych (przed 30. rokiem życia), a także o wiele częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn. Choroby te cechuje nadmierna aktywność układu odpornościowego, czyli sytuacja, gdy układ immunologiczny "atakuje" narządy zdrowe - możemy w uproszczeniu powiedzieć, że organizm wówczas błędnie rozpoznaje zagrożenia i stara się zniszczyć sam siebie (stąd pojęcie autoagresji). Do chorób autoimmunologicznych zaliczają się między innymi choroby reumatyczne, a także niektóre choroby nowotworowe, np. grasiczak, ziarnica złośliwa oraz przewlekła białaczka limfatyczna. Pochodzenie chorób autoimmunologicznych nie jest do końca jasne, z reguły są one również nieuleczalne. Nie sposób także dokładnie określić czynników ryzyka zapadalności na choroby autoimmunologiczne. Lekarze potwierdzają, że u wielu pacjentów choroby te często poprzedzone są "zwykłymi" infekcjami (przeziębieniami, grypą). Częściową ochronę przed nimi stanowią szczepienia obowiązkowe (wg kalendarza szczepień) oraz ewentualne szczepienia dodatkowe, którym możemy się poddać na życzenie. Ważne również, aby starać się zachowywać zdrowy tryb życia i nie lekceważyć objawów złego samopoczucia. W przypadku wystąpienia drobnych infekcji organizmu (np. przeziębień) należy doleczyć infekcję do końca (np. nie chodzić do pracy, będąc przeziębionym). W przeciwnym razie słabną bariery odpornościowe organizmu i z czasem może wystąpić tendencja do coraz częstszego łapania infekcji.

Jak wzmocnić układ immunologiczny?

Częste zapadanie na choroby może (ale nie musi) świadczyć o niskiej wydolności układu immunologicznego. Aby potwierdzić lub wykluczyć takie przypuszczenie, konieczna jest wizyta u lekarza-immunologa, który zleci odpowiednie testy. Kluczową rolę we wzmacnianiu układu immunologicznego pełnią szczepionki. Układ ten kształtuje się zwłaszcza w okresie dzieciństwa i młodości, dlatego ważne jest przestrzeganie kalendarza szczepień u dzieci. Wpływ na osłabienie układu immunologicznego ma również niewłaściwa dieta (która skutkuje niedoborem witamin i minerałów w organizmie), nadużywanie alkoholu oraz wiele toksyn zawartych w nikotynie. Odporność może także ulec znacznemu osłabieniu w sytuacji przewlekłego zmęczenia, spowodowanego zbyt małą ilością snu lub stresem.