Tyłozgryz jest jedną z najczęstszych wad zgryzu u europejskich dzieci – stanowi nawet 50% wszystkich diagnozowanych wad zgryzu. Polega na dotylnej relacji dolnego łuku zębowego względem górnego łuku zębowego. W rysach twarzy osób mających wadę zgryzu nazywaną tyłozgryzem występuje wywinięcie lub cofnięcie dolnej wargi. Przyczyną może być sztuczne karmienie w wieku niemowlęcym, nawyk ssania dolnej wargi lub kciuka, a nawet niektóre wady postawy.

Tyłozgryz u dzieci

Wady zgryzu, takie jak m.in. tyłozgryz, ujawniają się zwykle dopiero po pojawieniu się zębów stałych. Zębów mlecznych jest mniej, dlatego nie są one tak stłoczone jak stałe, co nie pozwala stwierdzić, czy u dziecka wystąpi wada. Najczęściej tyłozgryz u dzieci stwierdzany jest około 7.–8. roku życia.

Początkowo tyłozgryz może być niezauważalny, dlatego z dzieckiem w wieku szkolnym zawsze należy udać się do ortodonty. Specjalista może ocenić, czy u dziecka występuje wada zgryzu i czy może pojawić się w przyszłości. Wczesna diagnostyka tyłozgryzu znacznie ułatwia leczenie.

Na czym polega i jak wygląda leczenie ortodontyczne? Zobaczcie na filmie:

Rodzaje tyłozgryzów

Tyłozgryz stwierdza się wtedy, gdy żuchwa ustawiona jest za bardzo do tyłu w stosunku do szczęki.

Wadę można podzielić na kilka typów:

• tyłozgryz częściowy – polega na cofnięciu lub przechyleniu zębów siecznych dolnych i jednoczesnym zahamowaniu doprzedniego wzrostu zębodołowej części żuchwy. Między pierwszymi zębami trzonowymi dolnymi a siecznymi odległość jest zmniejszona. W rysach twarzy widoczne jest wywinięcie lub cofnięcie dolnej wargi oraz pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej,
  
• tyłozgryz całkowity – polega na cofnięciu całego łuku dolnego. Przy wychyleniu zębów siecznych górnych nagryz poziomy jest znacznie powiększony, a przy przechyleniu zębów zmiany są nieznaczne. Nagryz pionowy może być zwiększony, jeśli koniec języka leży za dolnym łukiem zębowym w pozycji spoczynkowej. Przy wychyleniu zębów siecznych widoczne jest skrócenie i wiotkość górnej wargi, która może nie zakrywać zębów siecznych w całości. Ponadto wada powoduje pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej i wywinięcie dolnej wargi. Przy przechyleniu zębów siecznych napięte są obie wargi, ale dolna jest cofnięta w stosunku do górnej. Wadzie towarzyszy nieznaczne pogłębienie bruzdy wargowo-bródkowej,
  
• tyłozgryz rzekomy – jest to zwiększony doprzedni wzrost kości szczęki w stosunku do kości mózgoczaszki. W rysach twarzy charakterystyczne jest wysunięcie górnej wargi.
  

Tyłozgryz całkowity i częściowy to wady nazywane także tyłozgryzem urojonym, w którym nie występuje zaburzenie długości kości szczęki. Tyłozgryz rzekomy, nazywany też rzeczywistym, to poważna wada, której przyczyną jest zbyt krótka kość trzonu żuchwy.

Leczenie tyłozgryzu

Przy wcześnie rozpoznanym tyłozgryzie ortodonta może zalecić specjalne ćwiczenia, które mogą skutecznie wyrównać wadę. Udaje się to jednak tylko w przypadku tyłozgryzu urojonego, który występuje zwykle u dzieci między 4. a 11. rokiem życia. Tyłozgryz leczy się przede wszystkim aparatem czynnościowym lub wyciągiem. Tego typu aparaty mogą znacząco skrócić czas noszenia aparatu stałego. Ponadto pozwalają uniknąć konieczności usuwania niektórych zębów, ponieważ umożliwiają rozwój łuków zębowych i pomagają w wyrzynaniu się zębów stałych.

Wadę nie zawsze można leczyć od momentu rozpoznania, ponieważ niekiedy zalecane jest, aby dziecko ukończyło 10. rok życia. Wówczas kości rozwijają się bardzo dynamicznie, co pozwala skrócić czas leczenia. Leczenie tyłozgryzu u dziecka mającego 7 lat może trwać nawet kilka lat, ponieważ w tym wieku kości rozwijają się znacznie wolniej. W rzadkich przypadkach ortodonta może zalecić rozpoczęcie leczenia tyłozgryzu dopiero po ukończeniu przez dziecko 16. roku życia.

Tyłozgryz – leczenie u dorosłych

Leczenie tyłozgryzu u dorosłych zależy od rodzaju wady. Tyłozgryz urojony leczony jest za pomocą aparatu ortodontycznego czynnościowego, który zapewnia rozwinięcie łuku do normalnego kształtu i rozmiaru. Następnie zakładany jest aparat stały, który odpowiednio ustawia zęby w szczęce.

W przypadku tyłozgryzu rzeczywistego bardzo często niezbędna jest operacja, ponieważ przyczyną tej wady jest zaburzenie długości kości żuchwy. Leczenie chirurgiczne pozwala na wydłużenie trzonu żuchwy. Lekarz ortodonta podejmuje decyzję o konieczności wydłużenia kości i planuje zabieg, a chirurg wykonuje operację ściśle według wskazań ortodonty. Każdy przypadek tyłozgryzu jest leczony indywidualnie, a podstawą leczenia ortodontycznego jest stosowanie tzw. kamuflażu, polegającego na usunięciu zębów przedtrzonowych pierwszych lub drugich w łuku dolnym i górnym. Nie zawsze usuwanie zębów jest konieczne. 

Jak powinno się myć zęby? Zobaczcie: