Zależnie od schorzenia, stomia może być zakładana na stałe lub jedynie tymczasowo. Likwidację stomii tymczasowej przeprowadza się, gdy założono stomię jednolufową lub dwulufową. Ta pierwsza polega na wyprowadzeniu na powierzchnię brzucha jednego końca przeciętego jelita. Przy stomii dwulufowej na powierzchnie wyprowadzane są oba końce. Stomia często nazywana jest przetoką jelitową, co nie jest do końca prawidłowe. Przetoki jelitowe to także patologiczne połączenia światła jelita z innym narządem lub skórą. Są one częstym powikłaniem pooperacyjnym.

Stomia jelita grubego

Stomię jelita grubego nazywa się też kolostomią. Umieszcza się ją zazwyczaj po lewej stronie brzucha, poniżej pępka. Jest ona stosowana u chorych na nowotwór jelita grubego, cierpiących na nieswoiste zapalenia jelit lub przy ich niedrożności. Zależnie od schorzenia, stosowana jest kolostomia:

• Jednolufowa stała – zakłada się ją po brzuszno-kroczowej amputacji odbytu. Jej ujście znajduje się najczęściej na wysokości esicy – mającego kształt litery „S” odcinka jelita grubego leżącego w okolicy lewego dołu biodrowego.
  
• Dwulufowa stała – stosowana przy nieresekcyjnym raku jelita grubego. Jej celem jest odbarczenie odcinka objętego nowotworem, by zapobiec stanom zapalnym.
  
• Jednolufowa tymczasowa – wykonuje się ją podczas operacji Hartmanna.
  
• Dwulufowa tymczasowa – powodem jej zastosowania są: niedrożność lewej połowy okrężnicy i odbytnicy, konieczność odciążenia niepewnego zespolenia jelitowego lub zszytej rany jelita, leczenie przetok odbytniczo-pochwowych i odbytniczo-pęcherzowych. Najczęściej znajduje się po prawej stronie okrężnicy.
  

Brzuszno-kroczowa amputacja odbytu zwana jest też operacją Milesa. Wykonuje się ją, gdy nowotwór obejmuje zwieracze odbytu lub gdy guz był położony tak blisko, że ich pozostawienie nie jest bezpieczne z onkologicznego punktu widzenia. Operacja Hartmanna polega na zamknięciu odcinka jelita grubego bliższego odbytnicy i wyprowadzeniu drugiego końca na powierzchnię. Wykonuje się ją w przypadku niedrożności jelita grubego przy nowotworze, w leczeniu powikłanej choroby uchyłkowej jelit, a także przy skręcie esicy, pourazowym przedziurawieniu esicy lub odbytnicy czy nieswoistych chorobach zapalnych jelit.

Zobacz też: Choroby jelit - objawy i przyczyny

Stomia jelita cienkiego

Inna nazwa stomii jelita cienkiego to ileostomia. Wykonuje się ją na jelicie krętym, które jest odcinkiem jelita cienkiego. Ileostomia również może być jednolufowa, dwulufowa, stała i tymczasowa.

• Ileostomia jednolufowa tymczasowa – zakłada się ją w trakcie kolektomii.
  
• Ileostomia jednolufowa stała – jest efektem całkowitej proktokolektomii, zazwyczaj znajduje się po prawej stronie brzucha na wysokości pasa.
  
• Ileostomia dwulufowa tymczasowa – wykonywana w celu odbarczenia zespolenia krętniczo-odbytniczego.
  

Kolektomia to zabieg usunięcia całego jelita grubego. Wykonuje się ją przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego, gdy pozostawienie pozornie zdrowego odcinka stwarza ryzyko nawrotu choroby. W ramach operacji jelito kręte łączy się z odbytnicą. Jeżeli jednak z jakichś względów zapadnie decyzja wykonaniu połączenia w drugim etapie, zakłada się ileostomię tymczasową. Inne wskazania to mnoga rodzinna polipowatość jelita lub wieloogniskowy rak. W proktokolektomii oprócz jelita grubego usuwa się także okrężnicę i odbytnicę.

Dieta po założeniu stomii

Bezpośrednio po operacji założenia stomii obowiązuje dieta ścisła, czyli zakaz spożywania płynów i pokarmów. Zamiast tego chory odżywiany jest dożylnie. 

Po przywróceniu j pracy jelit nie ma konieczności stosowania szczególnej diety. Należy jednak pamiętać, że tolerancja na poszczególne pokarmy jest kwestią indywidualną. Zaleca się jedynie jedzenie większej ilości białka (na przykład w mięsie i przetworach mlecznych), które przyspiesza procesy gojenia. Konieczne jest także przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów.

Zobacz też: Detoks jelit

Pielęgnacja stomii

Przy założonej stomii bardzo ważne jest dbanie o skórę wokół niej. Z uwagi na właściwości treści jelitowej, długi kontakt z nią naraża skórę na podrażnienia. Barierą ochronną jest tutaj płytka worka stomijnego. Otwór, przez który wystaje stomia, powinien być dokładnie dopasowany do jej średnicy. Mierzy się ją miarką dołączaną zazwyczaj do sprzętu stomijnego. Jest to szczególnie ważne podczas pierwszych 3 miesięcy po założeniu, bo w tym czasie stomia może zmieniać swój rozmiar i kształt. Skóra, na którą przykleja się płytkę, powinna być sucha. By płytka lepiej przylegała do skóry, można ją rozgrzać, na przykład trzymając worek pod pachą lub na grzejniku. Zwiększy to jej elastyczność.

Inną ważną kwestią jest oczyszczanie jelita grubego z treści kałowych. Stosuje się w tym celu irygację stomii, jednak nie u wszystkich chorych jest to wskazane. Irygacja wymaga szczególnej ostrożności, ponieważ zachodzi ryzyko mechanicznego uszkodzenia jelita. Oprócz tego należy też pamiętać o opróżnianiu worka stomijnego (przy ileostomii – kilka razy w ciągu dnia, przy kolostomii – czasem raz na 3 dni).