Stenoza kanału kręgowego (inaczej zespół cieśni kanału rdzeniowego) to nieprawidłowość objawiająca się nadmiernym zwężeniem kanału. U osoby zdrowej kanał kręgowy pełni funkcję rusztowania dla rdzenia, który w normalnych warunkach nie przylega do ścianek kanału - w obrębie kanału istnieje bowiem wolna przestrzeń. Kiedy dochodzi do stenozy (zwężenia kanału), przestrzeń ta przestaje istnieć. Konsekwencją jest ucisk na struktury rdzenia kręgowego, a objawem - umiarkowany lub silny ból kręgosłupa.

Stenoza dotyczy zwłaszcza pacjentów po 50. roku życia (zarówno mężczyzn, jak i kobiet): statystycznie cierpi na nią 1 na 200 osób w tej grupie wiekowej.

Stenoza kanału kręgowego: jakie są przyczyny?

Stenoza może być wrodzona albo nabyta. W przypadku osób, które urodziły się ze zbyt wąskim kanałem kręgowym, objawy z reguły nie pojawiają się w okresie dzieciństwa i młodości - mogą wystąpić i nasilać się dopiero po 30. roku życia (lub później). Do przyczyn stenozy zalicza się m.in.:

• różnego rodzaju zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa (np. chorobę zwyrodnieniową stawów, która może powodować powstanie tzw. osteofitów - narośli kostnych powodujących ucisk tkanki rdzenia kręgowego),
  
• nowotwory w obrębie kręgosłupa,
  
• zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa,
  
• dyskopatię (uwypuklenie krążka międzykręgowego w światło kanału kręgowego),
  
• przerost więzadeł kręgosłupa,
  
• chorobę Pageta,
  
• operacje przeprowadzane w obrębie kręgosłupa (stenoza może być powikłaniem po zabiegu).

Objawy stenozy

Objawy zespołu cieśni kanału kręgowego mogą być różne, zależnie od odcinka kręgosłupa, na którym pojawi się zwyrodnienie. Zasadniczo wyróżniamy dwa rodzaje schorzenia: stenozę w odcinku szyjnym oraz stenozę w odcinku lędźwiowym.

Stenoza kanału kręgowego w odcinku szyjnym

Stenoza kanału kręgowego szyjnego powoduje zazwyczaj ból w obrębie szyi, karku oraz górnej części pleców (od umiarkowanego do silnego). Mogą pojawić się zawroty i bóle głowy, zaburzenia czucia, a nawet niedowład kończyn górnych. Jednym z możliwych objawów jest także rwa barkowa. Zwężenie kanału kręgowego w odcinku szyjnym może być skutkiem urazu (powstałego np. w wyniku wypadku samochodowego), do którego dochodzi po nagłym odgięciu głowy do tyłu, a następnie jej gwałtownym zgięciu do przodu.

W rzadkich przypadkach stenoza pojawia się także na odcinku szyjnym piersiowym. Wówczas jej objawem jest zwłaszcza ból pleców promieniujący w kierunku żeber, niekiedy również w stronę kończyn górnych.

Stenoza kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym

Stenoza lędźwiowa objawia się przede wszystkim bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowym (umiarkowanym lub silnym). Może również powodować promieniujące, jedno- lub obustronne bóle kończyn dolnych, które stopniowo przemieszczają się od okolicy pośladków, przez uda w kierunku stóp (objawy mogą przypominać rwę kulszową). Symptomem może być także drętwienie i zaburzenie czucia w obrębie kończyn dolnych - charakterystyczne mrowienie, a także - w skrajnych przypadkach - tzw. zespół ogona końskiego (dochodzi wówczas do zaburzenia funkcji jelit i zwieraczy oraz upośledzenia czucia, m.in. w okolicy krocza i pośladków). Dolegliwości te mogą powodować trudności w poruszaniu się: objawy zwykle nasilają się podczas chodzenia, a ustępują w pozycji spoczynkowej.

Stenoza kanału kręgowego: diagnostyka, leczenie i rehabilitacja

Zespół cieśni to choroba postępująca, która zwykle rozwija się stopniowo, przez wiele lat. Aby zdiagnozować schorzenie, niezbędny jest dokładnie przeprowadzony wywiad lekarski, a także badania obrazowe: RTG kręgosłupa (pozwala stwierdzić zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa) oraz rezonans magnetyczny (daje obraz tkanki nerwowej w obrębie kanału rdzeniowego). W przypadku zdiagnozowania stenozy stosuje się przede wszystkim leczenie farmakologiczne, iniekcje (zastrzyki) przeciwbólowe oraz rehabilitację. Fizjoterapia może być przeprowadzana różnymi metodami, takimi jak:

• fizykoterapia, czyli ciepłolecznictwo, krioterapia, prądy TENS, pole magnetyczne;
  
• masaż (ma na celu zmniejszenie napięcia tkanek mięśniowych i ograniczenie dolegliwości bólowych);
  
• kinezyterapia, czyli nauka prawidłowego funkcjonowania i wykonywania odpowiednich ćwiczeń zmniejszających nadmierne obciążenie kręgosłupa;
  
• zalecaną formą ruchu jest także pływanie na basenie.

Stenoza kanału kręgowego: operacja to konieczność?

Operacja w przypadku stenozy kanału kręgowego przeprowadzana jest dopiero wówczas, gdy leczenie farmakologiczne i fizjoterapia nie przynoszą pożądanych efektów, a silne dolegliwości bólowe uniemożliwiają normalne funkcjonowanie i zmuszają do ograniczenia codziennych aktywności (np. sprawiają trudność podczas chodzenia). Zabieg może być wykonany przy użyciu różnych technik, m.in. tzw. laminektomii (usunięcia fragmentu kręgu) lub resekcji zbędnych tworów kostnych (np. osteofitów). Niekiedy może również zajść konieczność dodatkowego ustabilizowania struktur kanału kręgowego za pomocą specjalistycznych implantów.