Staw barkowy jest tworzony przez głowę kości ramiennej i panewkę łopatki. Ma charakter kulisty, co zapewnia ruchomość w wielu kierunkach. Najczęstsze urazy to zmiany przeciążeniowe aparatu więzadłowego, złamania i zwichnięcia. Osoby starsze mogą również cierpieć z powodu zmian zwyrodnieniowych.

Staw barkowy – budowa

Kończyna górna połączona jest z tułowiem za pośrednictwem stawu barkowego. W jego skład wchodzą płytka panewka łopatki (niewielka powierzchnia stawowa na bocznej krawędzi tej kości) i kulista głowa kości ramiennej. Ramię ma bardzo duży zakres ruchów: możliwe jest odwodzenie ku bokowi i przywodzenie, ruchy rotacyjne (zapewniające przy zgięciu przedramienia jego ruchy w płaszczyźnie poziomej) oraz zgięcie ku przodowi i tyłowi wraz z prostowaniem. Ciekawostką jest fakt, że ramię nie łączy się bezpośrednio z kośćcem klatki piersiowej. Bezpośrednie połączenie ma ono z zawieszoną na mięśniach łopatką, a za pośrednictwem więzadeł z obojczykiem, który poprzez staw płaski ma kontakt z mostkiem. Zapewnia to ramieniu wielki zakres ruchu, ale też powoduje duże obciążenia struktur więzadłowo-mięśniowych i torebki stawowej i jest przyczyną wielu dolegliwości.

Ból stawu barkowego

Najczęstszą przyczyną bólu stawu barkowego jest naciągnięcie lub naderwanie którejś ze struktur wzmacniających staw: elementów torebki stawowej albo stabilizujących go więzadeł, ścięgien lub mięśni. Powodem urazu może być podnoszenie ciężkich przedmiotów, szarpnięcie za ramię, przemieszczenie ramienia poza normalny zakres ruchomości. Ostry uraz kończyny może być przyczyną złamania główki kości ramiennej albo wyrostka barkowego łopatki (na którym znajduje się panewka). Do urazu dochodzi wskutek uderzenia barkiem lub ramieniem o twardy przedmiot (ściana, podłoże) albo upadku.

Niektóre z powyższych urazów mogą prowadzić do zwichnięcia barku. Panewka łopatki jest bardzo płytka i kulista głowa kości ramiennej w zasadzie tylko do niej dotyka. Chrzęstny pierścień na brzegu (obrąbek stawowy) stabilizuje ją jedynie częściowo. Dlatego przy urazie działającym w płaszczyźnie stawu głowy kości ramiennej łatwo przemieszcza się poza prawidłową lokalizację. Choć niekiedy dochodzi do samoistnego nastawienia stawu po urazie, najczęściej potrzebna jest interwencja chirurga.

Zwyrodnienie stawu barkowego

Staw barkowy, ze względu na wielką ilość wykonywanych w nim w ciągu życia ruchów, narażony jest na mikrourazy, które z wiekiem prowadzą do degeneracji chrząstek stawowych i uszkodzeń kości. Związane z tym nawracające, niewielkie zapalenia tkanek, wysięki lub nieduże krwawienia do jamy stawowej powodują z czasem powstawanie zmian zwyrodnieniowych. Są one przyczyną narastającego stopniowo bólu, pojawiającego się napadowo przy najmniejszym nawet przeciążeniu lub niezręcznym ruchu lub jako skutek nieprawidłowej pozycji ramienia w czasie snu. Zmiany te mają charakter postępujący. Powodują nie tylko uciążliwe dolegliwości bólowe, ale również ograniczenie ruchomości w stawie. Leczenie rzadko przynosi długotrwałą poprawę.

Staw barkowy – diagnostyka i leczenie

Rozpoznanie uszkodzeń kości i zmian zwyrodnieniowych opiera się głównie na analizie zdjęć rentgenowskich. Pozwalają one uwidocznić złamania, zwichnięcia, zwyrodnieniowe wyrośla kostne lub zwężenie szczeliny stawowej. Do oceny tkanek miękkich służą ultrasonografia (USG) oraz rezonans magnetyczny (NMR). Metody te pozwalają rozpoznać naderwanie lub zerwanie więzadła, uszkodzenia mięśni, zobrazować chrząstki stawowe oraz ocenić ilość ewentualnego płynu w jamie stawu.

Naderwanie więzadeł, zaklinowane złamanie głowy kości ramiennej, wyrostka barkowego łopatki albo stan po nastawieniu zwichnięcia mogą wymagać jedynie unieruchomienia (zwykle przez 4–8 tygodni). Duże uszkodzenia torebki stawowej, ścięgien oraz złamania z przemieszczeniem są na ogół wskazaniem do zabiegu chirurgicznego. Operacja jest często jedynym sposobem na przywrócenie pełnej sprawności, skraca czas rehabilitacji i zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju pourazowych zmian zwyrodnieniowych.

Leczenie zachowawcze obejmuje rehabilitacyjne ćwiczenia ruchowe, fizjoterapię, a w przypadku zwyrodnienia – walkę z bólem za pomocą niesterydowych leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Intensywne dolegliwości mogą być wskazaniem do wykonania tzw. blokady (czyli czasowego porażenia czucia bólu wstrzykniętymi w okolicę nerwu środkami przeciwbólowymi) albo do dostawowego lub okołostawowego podania działających przeciwzapalnie kortykosteroidów.

Zwichnięcie stawu barkowego

Zwichnięcie stawu barkowego powoduje często trwałe rozluźnienie aparatu więzadłowego i torebki stawowej oraz uszkodzenie obrąbka chrzęstnego. W związku z tym ryzyko następnego zwichnięcia jest bardzo duże. Kolejne epizody mogą być spowodowane działaniem niewielkiej siły. Przyczyną może być nawet podniesienie cięższej torby z zakupami. Dlatego w przypadku pierwszego zwichnięcia zaleca się jego nastawienie przez lekarza oraz zastosowanie unieruchomienia, które pozwoli na możliwie maksymalną regenerację tkanek miękkich. Nawykowe zwichnięcia mogą być wskazaniem do operacji stabilizującej staw. Może ona powodować niewielkie ograniczenie ruchomości, ale korzyść dla pacjenta zwykle przewyższa wyraźnie ten efekt uboczny.

Jak działa układ kostny? Dowiesz się tego z naszego filmu