Bolesne skurcze jelit mogą być wywołane nieprawidłowymi zwyczajami żywieniowymi lub działaniem silnego stresora. Mogą się także pojawić na skutek zaburzeń czynnościowych i chorób organicznych przewodu pokarmowego. Skurcze jelit są często konsekwencją nieprzestrzegania diety bezglutenowej przez chorych na celiakię. Objawem towarzyszącym jest uczucie rozpierania lub przelewania w jelitach.

Skurcze jelit w zespole jelita drażliwego

Skurcze jelit to objaw typowy dla zespołu jelita drażliwego. Schorzenie to jest związane z zaburzeniami ruchliwości jelita. Wśród czynników sprawczych wymienia się nadmierny rozrost flory bakteryjnej, zmiany w sferze psychicznej, niewłaściwe odżywianie i przebycie infekcji jelitowej. Chorobie towarzyszą biegunki, zaparcia, uczucie niecałkowitego wypróżnienia, wzdęcia, nadmierne uchodzenie gazów, odbijanie, nudności, wymioty, zgaga i śluz w kale. Bolesne skurcze jelit mogą się pojawić na 15–30 minut przed wypróżnieniem. Zdarza się, że ból jest na tyle silny, że powoduje problem ze swobodnym oddychaniem. Bardzo często ma charakter falujący, czyli chory odczuwa go raz słabiej, a raz bardzo intensywnie.

Skurcze jelit i biegunkę można zwalczyć, przestrzegając zasad higienicznego jedzenia, czyli na siedząco, w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu. Posiłki powinny być nieobfite, ale często spożywane. Zaleca się dietę łatwostrawną z wykluczeniem potraw tłustych, mocno przyprawionych, smażonych i wzdymających. Pomocne w rozluźnieniu skurczów mogą się okazać ciepłe okłady na brzuch lub gorąca kąpiel. Nie należy zapominać o dużej ilości płynów w diecie.

W postaci zaparciowej stosuje się preparaty antycholinergiczne i rozkurczowe. Środkami pierwszego rzutu są leki przeczyszczające działające osmotycznie. W postaci biegunkowej zaleca się difenoksylat, loperamid i cholestyraminy. Od postaci choroby zależy też ilość przyjmowanego błonnika pokarmowego: przy biegunkach – ograniczenie, w przypadku zaparć – większa ilość.

Skurcze jelit i gazy u chorych na celiakię

Skurcze jelit i gazy to dolegliwości zgłaszane przez chorych na celiakię, określaną też jako choroba trzewna. Objawy rozwijają się w wyniku odpowiedzi immunologicznej na spożycie glutenu u osób predysponowanych genetycznie. Markerami są antygeny zgodności tkankowej HLA – DQ2 lub DQ8. Etiopatogenezę wiąże się z reakcjami autoimmunologicznymi oraz reakcją zapalną dotyczącą jelita cienkiego.

Oprócz skurczów jelit objawami celiakii są: biegunki, wzdęcia, brak apetytu, powiększenie obwodu brzucha i zahamowanie przyrostu masy ciała u dzieci lub spadek masy ciała u dorosłych. U chorych mogą się pojawić afty w jamie ustnej, próchnica zębów, zaburzenia miesiączkowania, zapalenie języka i kącików ust, depresja oraz bóle głowy, mięśni i stawów.

Formą leczenia jest ścisła dieta bezglutenowa. Jest to rodzaj diety eliminacyjnej, która jest uboga w witaminy grupy B, wapń, witaminę D, żelazo, cynk, magnez i błonnik. Bolesne skurcze jelit nie będą doskwierały chorym, którzy wyeliminują z jadłospisu potrawy zawierające jęczmień, żyto, pszenicę i laktozę. Zaleca się przyjmowanie pokarmów oznakowanych jako bezglutenowe. Można je poznać po symbolu przekreślonego kłosa zbóż. Bezpieczne jest spożywanie mąki sojowej, ryżu, kukurydzy, tapioki, ziemniaków, sorgo, amarantusa, manioku i komosy ryżowej. Zalecana grupa napojów obejmuje: wodę mineralną, kompoty, nektary, soki owocowe i jarzynowe, herbatę, napary ziołowe i kawę naturalną. W farmakoterapii celiakii zastosowanie znajdują glikokortykosteroidy i leki immunosupresyjne.

Bolesne skurcze jelit w ciąży

Bolesne skurcze jelit w ciąży określane są jako kolka jelitowa ciężarnych. Nie są fizjologicznymi bólami brzucha, które wynikają ze wzrostu macicy i rozciągania się jej więzadeł. Ich główną przyczyną jest zatrzymanie gazów w jelitach. Silne skurcze jelit mogą być wywołane przez zaparcia lub być konsekwencją dużego wysiłku fizycznego.

Skurcze jelit w ciąży najlepiej zwalczać naturalnymi sposobami, aby nie zaszkodzić dziecku i nie wpłynąć negatywnie na przebieg ciąży. Zażywanie leków rozkurczowych należy skonsultować z lekarzem. Skurcze zmniejszają się podczas spacerowania, lekkiej gimnastyki i masowania brzucha lub po spożyciu herbaty z kopru włoskiego. Ataki kolki staną się rzadsze po wprowadzeniu diety bogatej w błonnik. Z jadłospisu należy wykluczyć ostre przyprawy, dania typu fast-food i wzdymające produkty, takie jak kapusta, kalafior, brukselka, bób czy gazowane napoje.

Skurcze jelit – co pomaga?

Ból brzucha i skurcze jelit można złagodzić naturalnymi rozwiązaniami w postaci ziołowych naparów lub przypraw wykazujących właściwości rozkurczowe (dzięki zawartości flawonoidów), wspomagających pracę układu trawiennego i regulujących wydzielanie soku żołądkowego. Działanie takie posiadają m.in. anyż, koper włoski, kolendra, mięta, dziurawiec, babka lancetowata, siemię lniane, kminek, czosnek, gałka muszkatołowa, rozmaryn, oregano, szałwia, tymianek, bazylia, imbir i liść laurowy.

Na skurcze żołądka i jelit szczególnie polecana jest borówka czernica, nazywana pospolicie jagodą. Odwar z owoców uzyskuje się, gotując 1 łyżkę suszonych jagód w szklance wody przez 5 minut. Następnie odwar odcedza się i spożywa 1/3–1 szklankę, 3 razy dziennie. Kolejnym nieocenionym ziołem przy skurczach jelit jest rumianek. Wskazane jest spożywanie naparu 3 razy dziennie po szklance. Napar przyrządza się, zaparzając przez kwadrans 2 łyżeczki koszyczków, czyli ususzonych kwiatów, w szklance wrzątku.

Bibliografia:

1. Giezowska H., Giezowski D., Choroba trzewna – patogeneza, diagnostyka, leczenie i możliwości działań profilaktycznych, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2014, 95(4), s. 823-826.

2. Swora E., Stankowiak-Kulpa H., Mazur M., Dieta bezglutenowa w chorobie trzewnej, „Nowiny Lekarskie”, 2009, 78(5–6), s. 324–329.

3. Krzemińska S., Zespół jelita drażliwego (IBS), „Apteka Media”, 2014, 9, s. 20-21.