Kręgosłup dzieli się na kilka odcinków – kręgosłup szyjny, kręgosłup piersiowy (najdłuższy), kręgosłup lędźwiowy, kość krzyżową i kość ogonową. Kręgosłup jest w naturalny sposób zakrzywiony – tworzy literę S. Wyróżnia się 2 rodzaje fizjologicznych krzywizn:
Każde odchylenie się od głównej osi kręgosłupa to skrzywienie boczne kręgosłupa, czyli skolioza. Również zbyt głęboka bądź zbyt płytka kifoza piersiowa, a także zbyt głęboka lub zbyt płytka lordoza szyjna i lędźwiowa są patologią. Skrzywienie kręgosłupa może ujawnić się zarówno u dziecka, jak i u osoby dorosłej. Skolioza niemowlęca (wczesnodziecięca) występuje u dzieci do 3. roku życia.
Boczne skrzywienie kręgosłupa – charakterystyczne objawy
Skrzywienie kręgosłupa jest wyolbrzymieniem naturalnych krzywizn, co widać po zniekształconej sylwetce, powoduje bowiem nieprawidłową postawę. Boczne skrzywienie kręgosłupa rozpoznaje się, gdy skrzywienie na bok jest większe niż 10º.
Skolioza jest skrzywieniem trójpłaszczyznowym, co obejmuje:
- skrzywienie w płaszczyźnie czołowej,
- skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej,
- skrzywienie w płaszczyźnie poprzecznej.
Konsekwencją bocznego skrzywienia kręgosłupa jest asymetria ramion, bioder oraz klatki piersiowej. U osoby ze skoliozą jedno z ramion znajduje się niżej od drugiego. Nieprawidłowo ukształtowana jest talia. U młodych dziewcząt dochodzi do cofnięcia się klatki piersiowej, co tworzy wrażenie, że piersi są mniejsze niż w rzeczywistości. Charakterystyczne dla bocznego skrzywienia kręgosłupa jest niesymetryczne odstawanie łopatek. U dziecka ze skoliozą przy pochyleniu do przodu z luźno opuszczonymi ramionami widać wystające żebra.
Większość przyczyn skoliozy jest idiopatyczna, czyli o niejasnym podłożu. Predyspozycje do skrzywienia kręgosłupa można odziedziczyć.
Podział skrzywień kręgosłupa ze względu na lokalizację:
- skrzywienie lędźwiowe,
- skrzywienie szyjne,
- skrzywienie piersiowe.
Skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego
Może być lewostronne lub prawostronne. Szczególnym rodzajem skrzywienia kręgosłupa lędźwiowego jest nieprawidłowa lordoza lędźwiowa. Kształtuje się ona pomiędzy okresem, gdy dziecko zaczyna samodzielnie chodzić, a czasem dojrzewania płciowego. Prawidłowa lordoza powinna mieć ok. 30–50°. Czasem jednak wygięcie kręgosłupa w przód w odcinku szyjnym oraz lędźwiowym jest zbyt głębokie. Bywa to spowodowane m.in. osłabionymi mięśniami, zaawansowaną ciążą czy nadmierną tkanką mięśniową zgromadzoną na brzuchu.
Skrzywienie kręgosłupa szyjnego
Skrzywienie czy raczej zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego (spondyloartroza) to naturalny proces związany z zużywaniem się struktur kręgowych. Nieprawidłowa postawa ciała, garbienie się (spowodowane np. pracą przed komputerem w niewłaściwej pozycji), spanie ze zbyt wysoko ułożoną głową, zaburzenia metaboliczne i hormonalne mogą doprowadzić do nienaturalnego wygięcia się kręgosłupa w odcinku szyjnym.
Skrzywienie kręgosłupa piersiowego
Skrzywienie w odcinku piersiowym może być lewostronne bądź prawostronne. Rodzajem skrzywienia w odcinku piersiowym jest kifoza piersiowa. Uniemożliwia to wyprostowanie ciała – powstaje tzw. garb z wklęsłymi plecami w odcinku lędźwiowym.
Skrzywienie kręgosłupa może być esowate bądź rotacyjne. Jeśli lekarz określi skrzywienie jako niegroźne, można je skorygować poprzez odpowiednie ćwiczenia.
Ćwiczenia na skrzywienie kręgosłupa
Wszelkie ćwiczenia na skrzywienie kręgosłupa należy wykonywać po konsultacji z lekarzem i najlepiej pod jego nadzorem.
Stosuje się m.in.:
-
koci grzbiet – w klęku podpartym naprzemienne unoszenie i opuszczanie kręgosłupa z równoczesnym opuszczaniem i podnoszeniem głowy,
-
deskę – trzymanie ciała w linii prostej w oparciu na przedramionach (na czubkach palców stóp),
-
unoszenie nóg i wyciągniętych rąk w górę podczas leżenia na brzuchu,
-
unoszenie bioder podczas leżenia na plecach,
-
naprzemienne chwytanie rąk na wysokości pleców – jedna ręka w górze, zgięta na linii głowy, druga ręka w dole, zgięta na linii talii,
-
unoszenie kręgosłupa (ramiona, klatka piersiowa, brzuch) na wyprostowanych ramionach podczas leżenia na brzuchu,
-
naprzemienne prostowanie ręki i nogi (lewa ręka – prawa noga, prawa ręka – lewa noga) w klęku podpartym,
-
naprzemienne unoszenie nóg w pozycji opisanej wyżej jako deska.
Ćwiczenia na skrzywienia kręgosłupa obejmują odpowiednią aktywność fizyczną. Zaleca się pływanie oraz jazdę konną, które wzmacniają mięśnie grzbietu i pomagają utrzymać prawidłową postawę ciała.
Leczenie skrzywienia kręgosłupa
Tylko kilka procent przypadków skoliozy leczy się operacyjnie. Leczenie chirurgiczne konieczne jest w III stopniu skoliozy, która powoduje największą deformację kręgosłupa i wyjątkowo dotkliwy ból. Skutkiem skrzywienia kręgosłupa III stopnia są problemy z oddychaniem, a także zaburzenia pracy organów spowodowane uciskiem ze strony kręgosłupa, co jest stanem zagrażającym życiu. W pozostałych przypadkach stosuje się ćwiczenia korekcyjne, noszenie ortopedycznych gorsetów, leczenie ultradźwiękami, krioterapię, nagrzewanie lampą, elektrostymulację.
Skolioza niemowlęca w większości przypadków ustępuje samoistnie około 1. roku życia. Jeśli tak się nie dzieje, stosuje się gorsety ortopedyczne pozwalające na wyprostowanie kręgosłupa w trzech płaszczyznach.