Rak płuc jest najczęstszym nowotworem na świecie. Szacuje się, że stanowi około 30% przyczyn zgonów mężczyzn i około 15% chorób, na które umierają kobiety. Głównym czynnikiem ryzyka raka płuc jest ekspozycja na dym tytoniowy. Niestety, rak płuc należy do jednych z najgorzej rokujących nowotworów. 

Pięcioletnie przeżycie wynosi około 10%. Okresowe badania RTG klatki piersiowej pozwalają na wykrycie raka płuc we wczesnym stadium, co zdecydowanie poprawia rokowanie. Głównym jednak działaniem powinno być ograniczenie ekspozycji na dym tytoniowy. Narażone są nie niego tylko osoby palące, ale również bierni palacze.

Rak płuc – przyczyny

Główną przyczyną rozwoju raka płuc jest palenie tytoniu. Większość zdiagnozowanych przypadków raka płuc występuje u czynnych palaczy. W etiologii tego nowotworu mogą mieć również udział predyspozycje genetyczne czy ekspozycja na czynniki szkodliwe, takie jak azbest. Mają one jednak zdecydowanie mniejsze znaczenie.

Istnieje kilka rodzajów raka płuc. Różnią się między sobą morfologią, objawami, przebiegiem, a przede wszystkim - rodzajem terapii. 

Obowiązuje następujący podział raka płuc:

• płaskonabłonkowy - lokalizuje się najczęściej w dużych oskrzelach; jest ściśle związany z ekspozycją na dym tytoniowy; rozwija się on wolno;
  
• gruczołowy (gruczolakorak) - lokalizuje się raczej w obwodowych częściach płuca;
  
• wielkokomórkowy - nazwa wynika z faktu, że zbudowany jest z dużych komórek; przebiegiem nie różni się od gruczolakoraka; może się lokalizować w każdym miejscu płuca. 
  

Rak płuc - objawy

Rak płuc początkowo może przebiegać bezobjawowo. Jak w przypadku każdej choroby nowotworowej, nieodłącznym elementem jego postępowania jest wyniszczenie i osłabienie. Objawy nie dotyczą wyłącznie układu oddechowego jako pierwotnego ogniska. Mogą być związane z lokalizacją przerzutów. 

W nowotworach płuc obserwuje się częste występowanie zespołów paranowotworowych. Wydawać by się mogło, że te zespoły nie mają z rakiem płuc nic wspólnego, a jednak często z nim współistnieją. Mogą to być różne zespoły endokrynologiczne (np. zespół Cushinga), hematologiczne (np. niedokrwistość), kostne czy skórne (np. twardzina układowa lub toczeń).

Główne objawy raka płuc to kaszel, duszność, ból w klatce piersiowej. Częste jest też krwioplucie. Ze względu na lokalizację ogniska pierwotnego, a także szerzenie się raka na okoliczne tkanki, mogą pojawić się takie oznaki, jak chrypka, bóle klatki piersiowej wynikające np. z nacieczenia opłucnej. Należy też zwrócić uwagę na symptomy typu: bóle kostne, złamania patologiczne, objawy neurologiczne, bóle brzucha, żółtaczka, związane z rozsiewem raka i przerzutami.

Rak płuc - diagnostyka

Główną rolę odgrywają badania obrazowe. Przede wszystkim RTG klatki piersiowej, na którym można zaobserwować guza w miąższu płucnym, ogniska niedodmy, płyn w jamie opłucnej. 

Dokładniejszym badaniem jest oczywiście tomografia komputerowa (TK). W ostatnim czasie zaczęto również wykorzystywać w diagnostyce pozytonową tomografię emisyjną (PET). Pozwala ona wykryć nawet niewielkie ogniska przerzutowe. Rezonans magnetyczny ma mniejsze zastosowanie.

Do innych metod diagnostycznych należą: badanie plwociny i płynu w jamie opłucnej, bronchofiberoskopia oraz biopsja. Bazę w stawianiu diagnozy stanowi badanie histopatologiczne lub cytologiczne.

Rak płuc - leczenie

Podczas kwalifikowania chorego do leczenia bardzo istotny jest stopień zaawansowania nowotworu. W przypadku raka niedrobnokomórkowego płuca zawsze rozważa się zabieg chirurgiczny, czyli doszczętne usunięcie miąższu płucnego. Istotna jest w tym przypadku ocena rozległości zmian nowotworowych i ewentualnych przerzutów.

Stopień I zaawansowania obliguje do leczenia operacyjnego; w II stopniu dołącza się chemioterapię. Stopień III to grupa mieszana, w której występują guzy resekcyjne oraz takie, których resekcyjność jest ograniczona. Poza leczeniem operacyjnym wprowadza się radio- lub chemioterapię. W stadium IV (zaawansowany rak płuc) stosuje się chemioterapię i często leczenie objawowe (paliatywne).

Brachyterapia (wprowadzenie do zajętego odcinka oskrzela izotopu promieniotwórczego za pomocą endoskopu), fototerapia, laseroterapia, krioterapia czy elektrokoagulacja znajdują zastosowanie u osób z miejscowym rakiem o małym zasięgu.

Rak drobnokomórkowy - najbardziej agresywna forma raka płuc - jest leczony głównie chemioterapią. Rzadko podejmowane są tu działania operacyjne.

Rak płuc - rokowania

Rokowanie w przypadku raka płuc nie jest pomyślne. Szczególnie w przypadku raka drobnokomórkowego, kiedy to już w chwili rozpoznania bardzo często stwierdza się przerzuty.

W przypadku niedrobnokomórkowego raka płuc najważniejszym czynnikiem jest wyjściowe zaawansowanie nowotworu. W stadium I odsetek pięcioletnich przeżyć wynosi nawet 80%. W ostatnim stadium raka płuc spada on poniżej 10%.

Rak płuc - profilaktyka

Głównym działaniem profilaktycznym jest rzucenie palenia. Już po kilkunastu latach od wyzwolenia się z nałogu spada ryzyko rozwoju raka płuc. Jest to główne - a właściwie jedyne - postępowanie w ramach profilaktyki pierwotnej.

Profilaktyka wtórna to działania mające na celu jak najszybsze wykrycie zmian nowotworowych poprzez np. regularne badania obrazowe, takie jak RTG klatki piersiowej.