Nie zawsze jest łatwo rozpoznać dzieci dotknięte przemocą. Często ze wstydu i strachu nie mówią one o tym. Wiele z nich nie zna też nic innego oprócz patologicznych wzorców i wydaje im się, że takie zachowanie jest normalne.

Przerażające statystyki odnośnie tego, ile dzieci jest dotkniętych przemocą

Według danych pochodzących z Komendy Głównej Policji w 2016 r. 14 223 dzieci doświadczyło przemocy w rodzinie w takim stopniu, że musiały one zostać przeniesione w bezpieczne miejsce. Choć może się wydawać, że w skali kraju to tak naprawdę nieliczne przypadki, to należy pamiętać, że dane te dotyczą tylko sytuacji, w których interweniowała policja. Tymczasem wciąż tak wiele dzieci doświadcza przemocy od najbliższych w ciszy i nikt o tym nie wie.

Przemoc to nie tylko bicie i zaniedbywanie

Przemoc wobec dzieci często utożsamiana jest wyłącznie z agresją fizyczną, która może uszkodzić jego ciało. Często zakłada się, że występuje ona tylko w rodzinach z marginesu społecznego, dotkniętych innych patologiami, takimi jak alkoholizm. Statystyki są jednak nieubłagane – dzieci rodziców każdej klasy społeczno-ekonomicznej padają ofiarami przemocy. Nie zawsze jest to bicie czy klasyczne zaniedbywanie dziecka poprzez niezaspokajanie jego potrzeb higienicznych czy żywieniowych. Paradoksalnie takie sytuacje najłatwiej rozpoznać i napiętnować.

Przemoc może też przyjąć inne formy, z pozoru bardziej niewinne, choć w rzeczywistości równie niszczące. Dziecko można skrzywdzić na całe życie, nawet go nie dotykając. Przemoc to nie tylko bicie, wykorzystywanie seksualne czy zaniedbanie.

Przemoc emocjonalna definiowana jest jako zachowanie dorosłych wobec dziecka niezawierające aktów fizycznej przemocy, ale prowadzące do wyrządzenia mu krzywdy psychicznej. Agresor wykorzystuje swoją przewagę nad dzieckiem i jego zaufanie do siebie.

Przemoc emocjonalna przyjmuje formy:

•  odrzucania dziecka,
  
• nieustannego krytykowania,
•  wyśmiewania,
•  wyzywania,
• upokarzania,
  
• szantażu,
  
• gróźb,
  
• warunkowej miłości,
  
• stawiania wymagań przekraczających wiek dziecka,
  
• nierespektowania potrzeb dziecka.

Jak reaguje dziecko dotknięte przemocą?

Przede wszystkim dzieci dotknięte przemocą rzadko o tym mówią. Krótka szwedzka animacja „Break the silence” pokazuje chłopca doświadczającego przemocy od rodziców w ciszy. Choć na zewnątrz nosi maskę, która kryje przed innymi to, co naprawdę się dzieje, to pod nią rozpada się od środka.

Początkowo takie dzieci często są ciche, często nawet grzeczniejsze od innych, choć mogą zaniedbywać swoje obowiązki szkolne. Często uwewnętrzniają okazywaną im agresję, uważając, że na nią zasłużyły i tym samym broniąc swoich rodziców. Potem historia dzieci dotkniętych przemocą toczy się najczęściej dwojako. Czasami, gdy mają już wystarczająco dużo siły, same zostają agresorami i powielają wzorzec, w którym się wychowały. Bywa też, że na całe życie zostają ofiarami, najpierw w szkole, a potem w relacjach w dorosłym życiu. Nieustanne doświadczanie cierpienia prowadzi u nich do poważnych zaburzeń psychicznych.

Zobacz też: Na czym polega przemoc psychiczna w związku partnerskim i wobec dzieci?

Jak pomóc dziecku dotkniętemu przemocą?

Dzieci nie mogą bronić się same. Odpowiedzialnością całego społeczeństwa jest zadbanie o nie, kiedy rodzice, którzy powinni o nie dbać, okazują się być agresorami.

Najważniejszą formą pomocy jest zauważanie problemu i zgłoszenie go do odpowiednich służb. Można to również zrobić anonimowo, dzwoniąc na Niebieską Linię pod numer telefonu (+48) 22 824-25-01.

Czasem przemoc w rodzinie jest oczywista. Sąsiedzi mogą usłyszeć awantury, odgłosy bicia i płacz dziecka. W wielu przypadkach jednak przechodzi niezauważona. Jest jednak kilka cech charakterystycznych dla małoletnich dotkniętych przemocą:

• wycofanie społeczne,
  
• niewywiązywanie się z obowiązków szkolnych, częste nieobecności w szkole,
  
• wyraźne zaniedbania – niedożywienie, noszenie brudnych ubrań,
  
• ślady przemocy na ciele,
  
• proszenie o jedzenie lub kradzieże jedzenia,
  
• nadmierna dojrzałość dziecka,
  
• opóźnienie rozwoju,
  
• silny lęk przed dorosłymi,
  
• częste objawy somatyczne lub wizyty u lekarza.
  

Jak zakończyć błędne koło przemocy?

Stosowanie przemocy wśród dzieci często objawia się w postaci błędnego koła. Ci, którzy byli krzywdzeni w dzieciństwie, mają tendencję do robienia tego samego, gdy dorosną. Żeby całe społeczeństwo mogło się zmienić, a liczba epizodów przemocy zmalała, konieczne są głębsze przemiany, o które trudno, jeżeli temat nie jest publicznie podejmowany. Dlatego trzeba głośno i często mówić o tym, czym jest przemoc wobec dzieci, do czego prowadzi i o możliwych środkach zaradczych.

Ważna jest też zmiana myślenia u dorosłych. Musimy pamiętać o tym, że przemoc ma niejedno imię, a sięgając po pewne zachowania, które przez lata uważane były za doskonałe środki wychowawcze, tak naprawdę krzywdzimy własne dzieci. Przemoc będzie miała szansę zniknąć tylko wtedy, gdy wszelkie jej formy będą jednoznacznie piętnowane przez społeczeństwo.