Przepuklina oponowa to przemieszczona poza właściwe miejsce zawartość kanału kręgowego. Worek przepukliny stanowią w tym przypadku opony mózgowo-rdzeniowe. Zawartość to płyn mózgowo-rdzeniowy, a niekiedy struktury rdzenia kręgowego i nerwów rdzeniowych albo mózgowia.

Budowa kanału kręgowego i przyczyny powstawania przepukliny

Kanał kręgowy rozpoczyna się poniżej otworu wielkiego czaszki. W warunkach prawidłowych jest przestrzenią, którą z przodu ograniczają trzony kręgów, a z boków i z tyłu – ich wyrostki. Struktury te powiązane są pasmami łącznotkankowymi i pokryte mięśniami. Wymienione warstwy dobrze chronią zawartość kanału kręgowego, a jednocześnie sprawiają, że staje się on zamkniętą przestrzenią. Kanał kręgowy wypełniony jest workiem zbudowanym z opon mózgowo-rdzeniowych, w którym znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy. W środowisku tym zawieszone są rdzeń kręgowy i korzeniowe odcinki nerwów rdzeniowych.

Przepuklina oponowa powstaje wówczas, gdy we wczesnych stadiach rozwoju (ok. 3–5 tygodnia ciąży) nie dojdzie do prawidłowego zamknięcia grzbietowej części struktury płodowej, nazywanej cewą nerwową. W trakcie dalszego rozwoju płodu powstają w związku z tym nieprawidłowości anatomiczne, które obejmują:

• brak połączenia prawej i lewej części tylnych wyrostków kręgowych,
  
• osłabienie i deformacje okolicznych struktur więzadłowych i mięśniowych.
  

W niektórych przypadkach dochodzi też do powstania ubytków albo niepełnego połączenia kości czaszki, szczególnie w tylnej, potylicznej części.

Zaburzenia rozwojowe cewy nerwowej są wówczas na tyle duże, że w około 90% przypadków przepukliny oponowej równocześnie występuje wodogłowie. Objawom tym towarzyszą często inne wady rozwojowe.

Jak wygląda przepuklina oponowa?

Przepuklina oponowa tworzy się zwykle w części lędźwiowej lub krzyżowej kręgosłupa. Wychodzące z kanału kręgowego opony rozciągają się i tworzą worek przepuklinowy. Znajduje się on najczęściej pod skórą, w związku z czym oglądaniem stwierdza się w linii pośrodkowej pleców lub w jej pobliżu elastyczne, przemieszczające się uwypuklenie, którego kształt zależy od pozycji ciała i zmienia się pod wpływem wywieranej siły.

Przepuklina oponowa u dzieci może mieć w ciężkich przypadkach charakter otwarty – nie pokrywają jej powłoki, a worek oponowy jest bezpośrednio widoczny. W takich przypadkach istnieje poważne ryzyko pęknięcia worka albo przedostania się do płynu mózgowo-rdzeniowego drobnoustrojów, które mogą spowodować zapalenie opon lub mózgu.

Przepuklina oponowo-rdzeniowa i oponowo-mózgowa

Przepuklina oponowo-rdzeniowa to taka, w której worku znajduje się część rdzenia kręgowego lub wychodzących z niego korzeni nerwów rdzeniowych. Podobnie: przepuklina oponowo-mózgowa zawiera tkanki mózgowia. Taka przepuklina tworzy się wówczas, gdy jej wrotami (miejscem, gdzie powstaje worek) jest otwór w kościach czaszki lub miejsce ich patologicznego rozejścia.

Przepuklina oponowo-rdzeniowa u dorosłych

Przepuklina oponowo-rdzeniowa u dorosłych jest albo skutkiem wrodzonej wady, albo efektem poważnych urazów kręgosłupa powodujących odsłonięcie kanału kręgowego. Przyczyną może też być wcześniejsze wykonanie operacji neurochirurgicznej (np. z powodu naciekającego wyrostki kręgowe guza nowotworowego) albo zejście innych uszkadzających powłoki i kości procesów chorobowych (np. po ciężkich infekcjach z ropowicą). Nabytym przepuklinom u dorosłych nie towarzyszą zwykle rozległe objawy neurologiczne ani wodogłowie, co pozwala na lepsze funkcjonowanie i ułatwia rehabilitację.

Polecamy: Czym jest worek oponowy? Budowa, objawy i skutki ucisku 

Jak zbudowany jest mózg? Zobaczcie na filmie:

Przepuklina oponowo-rdzeniowa i oponowa – rehabilitacja

Obraz kliniczny przepukliny oponowej lub oponowo-rdzeniowej jest zwykle bardzo złożony. Składają się nań:

• porażenia wiotkie kończyn,
  
• zespół pęcherza neurogennego,
  
• deformacje kończyn dolnych, szczególnie w obrębie stóp,
  
• objawy neurologiczne związane z towarzyszącym przepuklinie wodogłowiem – mogą mieć różne nasilenie, nieraz są bardzo poważne i kompleksowe.
  

Ponieważ proces chorobowy u każdego chorego przebiega odmiennie, nie można podać jednego schematu usprawniania ruchowego osób z przepukliną oponową. O sposobie leczenia decyduje wielospecjalistyczny zespół, który podejmuje decyzję, czy chory powinien przejść zabiegi rekonstrukcyjne albo odciążające (umożliwiające lepsze funkcjonowanie), czy też jedynym rozwiązaniem są dla niego fizjoterapia, kompleksowa rehabilitacja i wspomagające leczenie zachowawcze.

Podobnie jak w przypadku ustalania leczenia, również rokowanie jest zależne od specyfiki choroby u danej osoby. W związku z tym lekarz, oceniając szanse chorego na przeżycie i ewentualną poprawę ogólnego stanu, nie może kierować się ogólnymi statystykami.