Przełom tarczycowy stanowi poważne niebezpieczeństwo dla chorego, ponieważ hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w termoregulacji i regulacji tempa przemiany materii w organizmie. Dlatego zaburzenia pracy gruczołu tarczowego objawiają się bardzo intensywnie i mają duży wpływ na życie osoby dotkniętej tym problemem. Współczesna medycyna potrafi dobrze monitorować poziom hormonów tarczycy i korygować go (zarówno w górę, jak i w dół), zapewniając choremu możliwość normalnego funkcjonowania.

Objawy przełomu tarczycowego

Przełom tarczycowy to zespół niebezpiecznych objawów wynikający albo z przyspieszenia metabolizmu (w nadczynności tarczycy) albo – w jej niedoczynności – ze spowolnienia przemiany materii. Dlatego objawy obu stanów w dużej części można przedstawić przeciwstawnymi opisami.

Przełom w nadczynności gruczołu tarczowego rozwija się zwykle nagle, choć mogą wcześniej wystąpić wstępne, mniej charakterystyczne objawy. Niemniej u chorego z nadczynnością tarczycy powinny one zawsze budzić niepokój i skłaniać go do endokrynologicznej kontroli stanu zdrowia.

W fazie początkowej mogą pojawiać się takie objawy, jak:

• pobudzenie, bezsenność,
  
• stopniowa utrata masy ciała,
  
• nudności, wymioty, biegunki,
  
• gorączka i poty.
  

Rozwinięty przełom tarczycowy to stan, który zwykle na tyle niepokoi chorego i jego bliskich, że wzywają oni pomoc lekarską. Do wcześniej występujących objawów dołączają drżenia mięśniowe, wysoka, utrzymująca się gorączka, niepokój, silne pobudzenie, majaczenie, znaczne przyspieszenie pracy serca (osiągające w rytmie podstawowym częstości powyżej 14–105/min.), obniżone ciśnienie, zaczerwienienie skóry, zwiększona potliwość.

Stan chorego może się zmieniać bardzo szybko – nadmierna aktywność często przechodzi (jako objaw wyczerpania) w apatię i śpiączkę, a zaburzenia rytmu (zwykle migotanie przedsionków lub częstoskurcz nadkomorowy) stają się przyczyną niewydolności krążeniowo-oddechowej.

Przełom tarczycowy przy niedoczynności tarczycy

Rozwinięty przełom tarczycowy hipometaboliczny (związany z niedoczynnością) ma zupełnie inny obraz. Chory jest apatyczny, spowolniony lub w śpiączce. Jego tętno jest zwolnione, a ciśnienie niskie. Temperatura ciała znacznie się obniża (nawet do ok. 32–33°C). Skóra chorego jest blada, sucha, często łuszcząca się. Na ciele pojawiają się obrzęki o miękkim, gąbczastym charakterze (tzw. obrzęk śluzowaty). Możliwa jest także obecność płynu w jamie opłucnej (połączona z dusznością) albo w jamie brzusznej.

Rozpoznanie u chorego przełomu (niezależnie od tego, czy jest on związany z nad- czy niedoczynnością tarczycy) powinno spowodować natychmiastowe skierowanie go do leczenia specjalistycznego.

Przełom tarczycowy – przyczyny

Wyjściową przyczyną przełomu tarczycowego jest choroba podstawowa, gwałtowne odstawienie leków hormonalnych lub zmniejszających aktywność wydzielniczą albo używanie przez dłuższy czas dawek leków znacznie odbiegających od potrzeb i przepisu lekarza.

Przełom hipometaboliczny rozwija się w przebiegu niedoczynności tarczycy albo w stanach po usunięciu tarczycy, jej radioterapii, kiedy chory nie otrzymuje dostatecznej ilości preparatów zastępujących naturalne hormony.

W przypadku przełomu z przyspieszonym metabolizmem przyczynami mogą być: nadczynność tarczycy, hormonalnie czynne wole guzowate, choroba Graves-Basedowa.

Elementem wyzwalającym nagły wyrzut hormonów z tarczycy i powstanie przełomu są różnego typu czynniki stresogenne lub narażające organizm na dodatkowy wysiłek, np.

• rozległy uraz,
  
• nagły, ciężki stan chorobowy (udar, zawał mięśnia sercowego, zator),
  
• szok psychiczny,
  
• ciężka infekcja,
  
• zaburzenia metaboliczne (np. kwasica, hipoglikemia, mocznica),
  
• zabieg operacyjny,
  
• ciąża lub poród.
  

Do przełomu może dojść również w sytuacji, gdy nagle zwiększa się podaż jodu (np. leczenie nadczynności radioaktywnym izotopem, podawanie opartych na związkach tego pierwiastka preparatów kontrastowych do zdjęć radiologicznych).

Leczenie przełomu tarczycowego

Chory w każdym przypadku wymaga pilnego transportu do szpitala, najlepiej do kliniki endokrynologicznej.

Podstawowe znaczenie ma leczenie urazu lub choroby wyzwalającej przełom oraz wyrównywanie poziomu hormonów tarczycy, tak by zapewnić powrót do normalnego tempa przemiany materii i regulacji temperatury ciała.

Leczenie wspomagające obejmuje zwykle podawanie dużych dawek steroidów, wyrównywanie zaburzeń wodno-elektrolitowych, stabilizację pracy serca, kontrolę i stabilizację temperatury ciała chorego.

Niezbędne jest wdrożenie monitoringu poziomu hormonów tarczycy i odpowiednie korygowanie odchyleń od normalnych wartości. Pozwala to choremu na osiągnięcie właściwego poziomu przemiany materii, zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań, stopniową poprawę stanu ogólnego, a w dłuższej perspektywie – po odpowiedniej rekonwalescencji i pod stałą opieka endokrynologiczną – na powrót do normalnego funkcjonowania.