Przedwczesne pokwitanie ma dwie postacie – zależną i niezależną od gonadotropin. Ta pierwsza jest inaczej nazywana ośrodkowym lub prawdziwym przedwczesnym dojrzewaniem płciowym. Druga to z kolei obwodowe lub rzekome dojrzewanie. Zbyt wczesne pojawienie się u dziecka sygnałów pokwitania powinno skłonić rodziców, aby zabrali swoją pociechę do endokrynologa dziecięcego.
Prawdziwe i rzekome przedwczesne dojrzewanie płciowe
Prawdziwe przedwczesne dojrzewanie płciowe jest wywołane wydzielaniem hormonów płciowych przez gonady, a więc jajniki lub jądra. Narządy te otrzymują sygnał z przysadki mózgowej poprzez rozpoczęcie produkcji hormonów GnRH (FSH lub LH). Taka zbyt wczesna aktywność podwzgórza może objawiać się poprzez wczesne powiększanie się piersi u dziewcząt lub jąder u chłopców. Zauważa się wtedy również szybki przyrost masy ciała oraz wzrostu (zmiany są zgodne z płcią dziecka). Ta postać przedwczesnego dojrzewania o wiele częściej dotyka dziewczynki, a określenie jej przyczyn jest trudne. U chłopców zdarza się dość rzadko, a u podstaw leżą głównie wady rozwojowe układu nerwowego. Należą do nich niezłośliwe guzy podwzgórza, nowotwory systemu nerwowego oraz powikłania po urazach. Przyczyną nadgorliwości przysadki mózgowej może być także wodogłowie lub zmiany powstałe jako powikłania po zapaleniu opon mózgowych.
Druga postać przedwczesnego dojrzewania płciowego to tzw. dojrzewanie rzekome. Nadmierna produkcja hormonów płciowych jest wywołana nieprawidłową aktywnością na osi podwzgórze–przysadka. Ta postać może przybierać cechy niezgodne z płcią.
Rzekome przedwczesne pokwitanie u dziewcząt wywołane jest niektórymi chorobami. Należą do nich między innymi:
- niedoczynność tarczycy,
- guzy i torbiele jajników,
- przerost nadnerczy.
Do objawów rzekomego, przedwczesnego dojrzewania płciowego u dziewczynek należy między innymi obniżenie głosu, pojawienie się zarostu i powiększenie łechtaczki.
Dojrzewanie przedwczesne u chłopców w tej formie wywołane jest takimi schorzeniami jak:
- nowotwory jąder,
- niedoczynność tarczycy,
- nowotwory i przerost nadnerczy.
Charakterystycznymi zmianami pojawiającymi się u chłopców jest powiększenie penisa, rozwój owłosienia na ciele oraz trądzik. Rodzice zauważają również, że dziecko szybko rośnie.
Przedwczesne pokwitanie – leczenie i diagnostyka
Gdy pojawią się objawy przedwczesnego dojrzewania, należy zgłosić się do endokrynologa dziecięcego. Specjalista, aby dobrać odpowiednią metodę leczenia, musi znaleźć przyczynę choroby i określić, czy jest to dojrzewanie rzekome, czy prawdziwe. Wykryciu przyczyn służy szereg badań laboratoryjnych (dla zmierzenia poziomu hormonów) oraz obrazowych, aby sprawdzić, czy narządy wytwarzające hormony nie są zajęte guzami lub przerośnięte. W przypadku przedwczesnego dojrzewania wywołanego niedoczynnością tarczycy lub przerostem nadnerczy lekarz przepisuje środki mające wstrzymać produkcję hormonów płciowych. Przy nadmiernej aktywności przysadki mózgowej zapisywane są z kolei leki powstrzymujące produkcję GnRH. Jeśli pojawiają się natomiast torbiele i guzy zaburzające pracę gruczołów, postępowaniem koniecznym jest ich usunięcie – często drogą operacyjną.
Po zlikwidowaniu przyczyn przedwczesnego dojrzewania dzieci rozwijają się prawidłowo. Dojrzewanie właściwe zaczyna się, kiedy osiągną odpowiedni wiek. Jego przebieg zazwyczaj nie jest już zaburzony.
Czy hormony determinują życie kobiet? Jak wygląda PMS widziany oczami mężczyzn? Przekonajcie się na filmie:
Przedwczesne dojrzewanie płciowe a psychika dziecka
Zbyt wczesne rozpoczęcie dojrzewania niesie ze sobą szereg problemów natury psychicznej. Dziecko nie rozumie dotykających go objawów i zmian w jego ciele, dlatego jest to dla niego sytuacja bardzo trudna. Może wywołać to wiele negatywnych emocji i zaburzać jego funkcjonowanie w społeczeństwie. Zmiany w wyglądzie mogą powodować drwiny i naśmiewanie się ze strony rówieśników w klasie. Dziecko z takim problemem może nie chcieć chodzić do szkoły, wykazywać objawy nerwicy, a nawet depresji. Dobrze jest, aby objąć je opieką psychologa. Pomocna będzie również rozmowa z wychowawcą i objaśnienie powstałego problemu. Ważne jest codzienne wspieranie dziecka oraz wytłumaczenie mu, że powstające objawy to choroba i nie jest ona jego winą. Absolutnie nie wolno ignorować problemów, jakie zgłasza dziecko – bagatelizowanie trudności z rówieśnikami, smutku czy rozdrażnienia doprowadzi tylko do pogorszenia jego stanu psychicznego. Należy pokazać dziecku, że może zaufać rodzicom, którzy rozumieją jego rozterki. Konieczne będzie wyjaśnienie, że po wyleczeniu choroby objawy za jakiś czas wrócą i będą oznaką tego prawdziwego dojrzewania, przez które będą przechodzili również inni rówieśnicy.
Bibliografia:
- R. Krysiak, B.Marek, B. Okopień, Przedwczesne dojrzewanie płciowe pochodzenia obwodowego, Endokrynologia Polska, nr. 06/2009, s. 503–514.