Prolaktyna (PRL, laktotropina, hormon laktotropowy) jest hormonem wydzielanym głównie przez przysadkę mózgową, choć jej źródłem może być także układ odpornościowy i jego komórki. Budową przypomina komórkę hormonu wzrostu. Jedną z podstawowych funkcji prolaktyny jest stymulowanie wzrostu gruczołów sutkowych w czasie ciąży i wywoływanie laktacji. Stąd też nazywana jest potocznie hormonem mlecznym, mimo występowania (w nieco mniejszym stężeniu) także u mężczyzn.

Prolaktyna – działanie i funkcje!

Prolaktyna poza wspomnianymi funkcjami odgrywa istotną rolę w prawidłowym działaniu narządów płciowych, komórek limfoidalnych, a także wątroby.

Prolaktyna silnie wpływa na centralny układ nerwowy, będąc jednym z najbardziej aktywnych hormonów w trakcie przeżywania stresu oraz w okresie przystosowywania organizmu do ciąży, co może mieć spory wpływ na wahania nastroju kobiet w tym okresie. W przypadku kobiet karmiących piersią prolaktyna blokuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) oraz hormonu luteinizującego (LH), dzięki czemu blokuje owulację i menstruację. Zdaniem lekarzy i naukowców prolaktyna może mieć także bardzo duży wpływ na działanie układu odpornościowego, zwłaszcza u kobiet w ciąży.

Prolaktyna – kiedy zrobić badanie?

Badanie stężenia prolaktyny we krwi wykonuje się najczęściej w przypadkach diagnostyki niepłodności, zaburzeniach owulacji, zaburzeniach miesiączkowania, mlekotoku, bólu głowy wraz z zaburzeniami widzenia, a także w przypadku diagnostyki gruczolaka przysadki oraz badania płodności u mężczyzn. Warto wykonać go podczas zburzeń pracy wątroby, tarczycy, nerek, a także długotrwałego przyjmowania leków antydepresyjnych i obniżających ciśnienie.

Badanie prolaktyny – jak się przygotować?

Badanie stężenia prolaktyny we krwi wykonuje się poprzez pobranie krwi z żyły łokciowej w laboratorium. Do badania należy przystąpić na czczo, nie spożywając pokarmów na około 12 godzin przed pobraniem krwi. Lekarze zalecają także unikanie stresu i wysiłku fizycznego, które mogą zaburzyć wiarygodność badania. Z podobnych względów należy unikać stosunków seksualnych, na około dobę przed badaniem.

W zależności od standardów laboratorium, gdzie przeprowadzane jest badanie, pobranie krwi następuje raz lub trzykrotnie. W przypadku pojedynczego nakłucia poleca się zazwyczaj pobranie nie wcześniej niż 3–4 godziny po obudzeniu. Natomiast trzykrotne pobranie odbywa się co 15–20 minut i ma na celu uzyskanie jak najwierniejszego stężenia, ponieważ prolaktyna wydzielana jest przez organizm pulsacyjnie.

Czy antykoncepcja hormonalna może leczyć? Odpowiedź na filmie:

Prolaktyna – normy

Wyniki uzyskanych badań należy konfrontować z normami dla laboratorium, w którym przeprowadzało się badanie stężenia prolaktyny, a także przekazać je lekarzowi. Orientacyjne poziomy stężenia prolaktyny szacuje się na:

• 5–24 ng/ml – stężenie w normie (kobiety),
  
• 25–50 ng/ml – możliwość nieregularnego miesiączkowania, brak owulacji,
  
• 51–100 ng/ml – możliwość całkowitego braku miesiączki,
  
• 101 ng/ml i więcej – wysokie prawdopodobieństwo guza przysadki,
  
• 1,5–19 ng/ml – norma prolaktyny u mężczyzn.
  

Uwaga! Należy pamiętać, że poziom prolaktyny ulega częstym wahaniom w ciągu doby. Wysoki poziom osiąga w trakcie snu, a najwyższy po przebudzeniu się i wraz z upływem dnia maleje. Stężenie prolaktyny zmienia się w zależności od dnia cyklu miesiączkowego, naturalnie podwyższone stężenie mają kobiety w ciąży i w pierwszych tygodniach po urodzeniu.

Wysoka prolaktyna (hiperprolaktynemia) – co oznacza?

Zdaniem endokrynologów nadmiar prolaktyny przypomina typowe objawy niedoboru hormonów płciowych, wśród których wyróżnia się: zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, trądzik, nadmierne owłosienie u kobiet.

Poza tym podwyższone stężenie prolaktyny może sprzyjać impotencji u mężczyzn, zmniejszonemu libido, objawom depresji, drażliwości, a także zaburzeniom mineralizacji kości. Rzadszymi objawami zwiększonego wydzielania prolaktyny jest powiększenie gruczołu piersiowego u mężczyzn oraz mlekotok (u obu płci!).

Przyczynami zbyt dużej ilości prolaktyny mogą być także: zespół policystycznych jajników (PCOS), choroba Addisona, niedoczynność tarczycy, choroby podwzgórza, urazy głowy, niewydolność wątroby.

Należy pamiętać, że za wysokie stężenie hormonu PRL mogą odpowiadać także leki przeciwpadaczkowe, estrogeny, leki przeciwpsychotyczne oraz środki antykoncepcyjne.

Wysokie stężenia prolaktyny mogą okazać się pomocne w diagnozowaniu nowotworów, takich jak gruczolaki przysadki mózgowej, guzy wewnątrzczaszkowe uciskające na szypułkę przysadki.

Niska prolaktyna – przyczyny

Niskie wartości prolaktyny dotyczą najczęściej kobiet produkujących małą ilość mleka. Przyczynami zbyt niskiej produkcji PRL są niektóre choroby nerek, niedoczynność przysadki zaburzenia pracy tarczycy oraz przyjmowanie leków: lewodopy oraz agonistów dopaminy.