Pachwinowe węzły chłonne to struktury układu chłonnego znajdujące się w okolicy pachwinowej, czyli na pograniczu przedniej powierzchni brzucha i kończyny dolnej. Ich umiejscowienie i ilość są podobne po prawej i lewej stronie ciała, ale układ ten nie musi być identyczny. Osoby nieznające podstaw anatomii niekiedy mylą węzły pachwinowe z pachowymi. Te ostatnie znajdują się w dole pachowym – poniżej stawu barkowego, w przestrzeni ograniczonej przez boczne partie mięśni grzbietowych i piersiowych, boczną ścianę klatki piersiowej oraz ramię. Brak rozeznania w tej terminologii prowadzi niekiedy do poważnych nieporozumień.

Czym są pachwinowe węzły chłonne?

Pachwinowe węzły chłonne są skupieniami tkanki chłonnej. Stanowią element pośredni pomiędzy wąskimi kanalikami prowadzącymi chłonkę z tkanek, a przewodami odprowadzającymi ją do dużych naczyń chłonnych. W węzłach gromadzą się białe krwinki, czyli komórki układu odpornościowego odpowiedzialne za niszczenie chorobotwórczych drobnoustrojów, resztek rozpadłych komórek i materiału zapalnego.

Mówiąc w uproszczeniu – węzeł chłonny stanowi pewnego rodzaju filtr pomiędzy tkankami a układem krwionośnym, do którego trafia chłonka. Zapobiega to rozprzestrzenianiu się zbędnych substancji oraz bakterii i wirusów poza miejsce objęte pierwotnym stanem zapalnym. Pachwinowe węzły chłonne zbierają chłonkę z obrębu kończyn dolnych, z powłok podbrzusza oraz z zewnętrznych narządów płciowych i okolic cewki moczowej.

Skąd się bierze powiększenie węzłów chłonnych?

Powiększenie węzłów chłonnych jest skutkiem wtórnego odczynu zapalnego, który powstaje w trakcie likwidacji patogenów spływających do węzłów z zaopatrywanego przez nie obszaru. Nagromadzenie granulocytów, wydzielanie przez nie i przez tkankę węzłów substancji będących mediatorami zapalenia (np. histaminy) powoduje obrzęk, zwiększenie objętości węzła i bolesność przy dotknięciu lub ucisku.

Rozszerzający się w okolicy powiększonego węzła chłonnego odczyn zapalny okolicznych naczyń powoduje często powstawanie charakterystycznych, zwykle czerwonych lub ciemnosinych linijnych śladów na powierzchni skóry.

Jak rozpoznać powiększone węzły pachwinowe?

Powiększenie węzłów pachwinowych to stan, który bardzo łatwo można rozpoznać samemu. Znajdują się one w okolicy więzadeł pachwinowych, na linii oddzielającej kończynę dolną od miednicy, pomiędzy spojeniem łonowym a kolcami biodrowymi przednimi. W warunkach prawidłowych są niewielkimi tworami, które w tkance podskórnej nie są wyczuwalne. Jeśli dochodzi do ich powiększenia, początkowo można je wyczuć dotykiem jako niewielkie, owalne twory o wielkości pestki słonecznika czy wiśni. Mogą one powodować bolesność – ciągłą albo przy ucisku. W ostrych stanach zapalnych rozmiar węzłów pachwinowych zwiększa się jeszcze bardziej, okoliczne tkanki mogą być obrzęknięte, a skóra nieco zaczerwieniona i nadmiernie ucieplona.

Co robić przy powiększonych węzłach pachwinowych?

Jeśli nagle pojawia się powiększenie i bolesność węzłów chłonnych pachwinowych, przyczyną jest zwykle ostry stan zapalny. Dotyczy on któregoś z narządów znajdujących się w obrębie zaopatrywanym przez te węzły, a objawy choroby są zwykle dobrze widoczne. Może to być powodujące duży odczyn ukąszenie z widocznymi zmianami na skórze, ropiejąca powierzchowna rana albo zapalenie tkanek miękkich (np. w obrębie krocza i sromu) przebiegające z obrzękiem i zaczerwienieniem.

Do powiększenia węzłów chłonnych pachwinowych dojdzie również przy zapaleniu którejś z kości kończyny dolnej albo przy zapaleniu żył. Innymi przyczynami są martwicze lub zakażone zmiany troficzne na goleni (podudziu), typowe dla cukrzycy czy zaburzeń ukrwienia. Węzły pachwinowe mogą powiększać się wraz z innymi grupami węzłów w przebiegu niektórych często spotykanych chorób zakaźnych. Ostre, uciążliwe objawy powinny skłonić chorego do wizyty u lekarza, gdyż warunkiem cofnięcia się zmian w węzłach chłonnych jest wyleczenie choroby głównej.

Jeśli pacjent zaobserwuje u siebie trwające dłuższy czas (powyżej 2 tygodni) powiększenie węzłów chłonnych, któremu nie towarzyszy bolesność, a przyczyna nie jest widoczna, również należy skontaktować się ze specjalistą. Objaw taki może świadczyć o przewlekłej chorobie układowej lub nowotworowej, która wymaga szybkiej diagnostyki i intensywnego leczenia.

Niekiedy określenie przyczyny powiększenia węzłów chłonnych pachwinowych wymaga wykonania ich biopsji (pobrania materiału z węzła przy pomocy igły) lub wycięcia któregoś węzła w całości i wykonania badania histologicznego.

Zobacz film: Budowa i funkcje układu immunologicznego

Bibliografia:

1. F. Czerwiński, A. Krechowiecki, Zarys anatomii człowieka, Warszawa 2018.

2. E. Szczeklik, A. Szczeklik, Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych, Warszawa 1979.