Prawidłowo pracujące jelita to podstawa dobrego samopoczucia i zdrowia. Stanowią one bardzo ważny odcinek przewodu pokarmowego, w którym dochodzi do większości procesów trawienia i wchłaniania pokarmu. Perystaltyka to naturalne ruchy jelit będące automatycznymi skurczami mięśni gładkich. Jej zaburzenia objawiają się zbyt leniwą lub też ich zbyt przyspieszoną pracą. Częstokroć mogą wskazywać na inne poważne nieprawidłowości lub też rozwijającą się chorobę.
Przyczyny zwolnionej pracy jelit
Za główną przyczynę zbyt powolnej perystaltyki jelit uważa się niewłaściwą dietę. Najczęściej jest ona uboga w błonnik, czyli składnik, który odgrywa bardzo ważną rolę we właściwym funkcjonowaniu całego przewodu pokarmowego. Prawidłowej pracy jelit nie służy również nieregularne spożywanie posiłków.
Równie istotnym czynnikiem wpływającym na spowolnienie pracy jelit jest zbyt niskie spożywanie płynów w ciągu dnia. Zaleca się, aby przyjmować około 2 l płynów dziennie, przy jednoczesnym ograniczeniu słodkich napojów. Rekomenduje się przede wszystkim picie wody.
Na motorykę jelit mogą wpływać zaburzenia hormonalne. Wśród nich najczęściej wyróżnia się choroby tarczycy i cukrzycę. Co więcej niewłaściwą pracę jelit może wywoływać brak aktywności fizycznej. Rzadziej przyczyną ich leniwej perystaltyki jest działanie niepożądane niektórych leków – antybiotyków oraz leków przeciwbólowych i przeciwdepresyjnych.
Przyczyny wzmożonej perystaltyki jelit
Nie tylko zbyt wolna motoryka jelit może stanowić problem. Również ich wzmożona aktywność może wywołać niepożądane skutki.
Przyspieszona perystaltyka jelit może zostać wywołana przez alergię pokarmową będącą odpowiedzią na spożycie danego składnika nietolerowanego przez organizm. Innym powodem może być infekcja układu pokarmowego (m.in. grypa jelitowa).
Należy mieć na uwadze, iż nadaktywna motoryka jelit stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia człowieka. Najczęściej objawia się biegunką, która bagatelizowana może doprowadzić do odwodnienia organizmu. Szczególnie narażone są na to dzieci i osoby starsze, u których taki stan może nastąpić bardzo szybko.
Wzmożona perystaltyka jelit sprawia, iż pokarm szybko przemieszcza się przez przewód pokarmowy. To z kolei negatywnie wpływa na prawidłowe procesy wchłaniania i przyswajania zawartych w nim składników odżywczych, w tym witamin i minerałów. Zakłóceniu ulega także równowaga flory jelitowej, gdyż wydalana zostaje część pożytecznych bakterii.
Dolegliwości towarzyszące zaburzeniom perystaltyki jelit
Jednym z najczęściej spotykanych problemów wynikających z niewłaściwej pracy jelit są wzdęcia i gazy.
Kolejnym objawem towarzyszącym nieprawidłowej motoryce jelit są zaparcia. Najczęściej związane są z leniwą perystaltyką, która jest skutkiem niedoboru błonnika pokarmowego i osłabienia metabolizmu. Problem z wypróżnianiem dotyka również osoby, których dieta opiera się na zbyt tłustych posiłkach.
Biegunka jest dolegliwością towarzyszącą nadmiernej aktywności jelit. Może spowodować odwodnienie organizmu, dlatego tak ważna jest natychmiastowa konsultacja z lekarzem specjalistą.
Objawem niewłaściwej pracy jelit jest także ich ból. Może być wywołany stanami zapalnymi, zespołem jelita drażliwego, reakcją alergiczną, a także stresem.
Jak poprawić perystaltykę jelit?
Pracę nad poprawą perystaltyki jelit powinno zacząć się od zmiany nawyków żywieniowych. Wskazane jest spożywanie jak najmniejszej ilości produktów wysoko przetworzonych. Dieta powinna być bogata w błonnik pokarmowy, który doskonale wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Składnik ten zawarty jest m.in. w:
- jęczmieniu,
- otrębach pszennych,
- produktach pełnoziarnistych (np. kasza gryczana, brązowy ryż, chleb żytni),
- owocach (np. gruszki, jabłka, owoce suszone – śliwki, morele, daktyle, rodzynki),
- pestkach słonecznika i dyni,
- warzywach (np. marchew, buraki, brokuły).
Na skład flory bakteryjnej jelit pozytywnie wpływają pożyteczne bakterie probiotyczne. Można dostarczyć je do organizmu, spożywając kefiry, jogurty naturalne, maślanki, zsiadłe mleko i specjalne preparaty probiotyczne. Dzięki nim wypróżnienia ulegają uregulowaniu.
Osoby borykające się z zaburzeniami dotyczącymi niewłaściwej motoryki jelit powinny unikać potraw tłustych, ciężkostrawnych i smażonych. Niewskazane jest również spożywanie słodyczy, cukru i jasnego chleba.
Istotna jest regularność przyjmowania posiłków. Zaleca się, aby dziennie spożywać 4–5 mniejszych porcji. Wówczas układ trawienny zostaje pobudzony do pracy, a pokarm łatwiej się trawi.
Kolejnym sposobem na pobudzenie perystaltyki jelit jest ruch. Aktywność fizyczna pozytywnie wpływa na trawienie pokarmów. Nie trzeba zapisywać się na siłownię. Wystarczy wprowadzić do codziennych nawyków spacer czy też kilka minut treningu w domu. W sezonie wiosenno-letnim można pomyśleć o jeździe na rowerze, rolkach czy bieganiu w parku. W zimę zaś warto rozważyć nordic walking lub wyjście na pływalnię.
Właściwą pracę jelit mogą wspierać także zioła na poprawę perystaltyki. Wśród najczęściej zalecanych jest siemię lniane. Wystarczy zalać ciepłą wodą około 3–5 łyżeczek siemienia i pozostawić wywar na noc, by rano mieć gotowy napój. Najlepiej wypić go na czczo.
Bibliografia:
1. mgr inż. K. Biedrzycka, Porównanie zaleceń żywieniowych z popularnymi dietami oraz skutki ich stosowania, w: Znaczenie racjonalnego żywienia w edukacji zdrowotnej, red. A. Wolska-Adamczyk, WSIiZ, Warszawa 2015.