Pancytopenia to objaw, który polega na tym, że wszystkie elementy morfotyczne krwi, takie jak krwinki czerwone, białe czy płytki krwi są poniżej normy. Elementy te powstają w szpiku kostnym. W związku z tym główną przyczyną prowadzącą do pancytopenii będzie choroba szpiku kostnego. Zdarza się również, że komórki te są niszczone na obwodzie.

Pancytopenia – co to jest?

Pancytopenia to niski poziom elementów morfotycznych krwi, w tym leukocytów, erytrocytów czy trombocytów. Główną przyczyną pancytopenii jest zmniejszenie produkcji tych elementów przez szpik kostny. Taki stan mogą powodować niektóre leki czy nowotwory szpiku kostnego. Pancytopenia odbija się na funkcjonowaniu całego organizmu. Dochodzi do osłabienia odporności, problemów z krzepnięciem krwi i uogólnionego osłabienia wynikającego z anemizacji organizmu. Rokowanie zależne jest od postaci i przebiegu choroby zasadniczej. Aby stwierdzić pancytopenię, konieczne jest wykonanie podstawowego badania krwi, czyli morfologii.

Jakie objawy daje pancytopenia?

Objawy wynikają z niedoborów trzech podstawowych składników morfotycznych krwi. W związku z tym, że pancytopenia obejmuje wszystkie trzy główne linie komórek krwi, tym samym objawy kliniczne są bardzo zróżnicowane. Symptomy związane z małą ilością płytek krwi to przede wszystkim wybroczyny na skórze i błonach śluzowych, duża tendencja do krwawień, krwawienia z dziąseł, obfite miesiączki, krwiomocz. Niedobór płytek krwi skutkuje także krwawieniem do narządów wewnętrznych czy do ośrodkowego układu nerwowego. Drugą grupę stanowią objawy związane z anemią. Są to:

• ospałość,
  
• duszność,
  
• permanentne uczucie braku powietrza,
  
• bladość skóry,
  
• nadmierna męczliwość,
  
• ból w klatce piersiowej,
  
• bóle i zawroty głowy,
  
• problemy z koncentracją,
  
• przyspieszenie tętna.
  

Ostatnią grupę objawów pancytopenii stanowią te związane z niedoborem białych krwinek, czyli leukocytów, a co za tym idzie, dochodzi do zwiększonej podatności na infekcje. Spadek odporności związany ze spadkiem poziomu leukocytów skutkuje zapadaniem na oportunistyczne infekcje, które rzadko powodują objawy chorobowe u zdrowych osób. Wszystkie infekcje mają równocześnie zdecydowanie cięższy przebieg.

Polecamy: Morfologia – podstawowe badanie krwi: normy i interpretacja wyników

Z czego składa się krew? Dowiesz się tego z filmu:

Przyczyny pancytopenii

W szpiku kostnym znajdują się komórki macierzyste, z których powstają poszczególne linie komórkowe. Są one następnie uwalniane do krwiobiegu. Czas przeżycia poszczególnych komórek na obwodzie jest różny. Pancytopenia wynika ze zniszczenia komórek krwi, do czego dochodzi w wyniku zniszczenia komórek macierzystych szpiku kostnego, problemów na etapie dojrzewania komórek czy niszczenia dojrzałych komórek na obwodzie. Bardzo częstą przyczyną niedoboru wszystkich składników morfotycznych krwi jest choroba nowotworowa, w przebiegu której stosuje się chemioterapię. Leki stosowane w chemioterapii działają na intensywnie dzielące się komórki nowotworowe. Niestety efektem ubocznym tych leków jest oddziaływanie na komórki organizmu, które dzielą się równie intensywnie. Dotyczy to więc nie tylko komórek nowotworowych, ale także komórek szpiku kostnego, jak również rozrodczych. Inną metodą leczenia chorób nowotworowych jest radioterapia, która niestety również działa uszkadzająco na szpik. Nie tylko leczenie chorób nowotworowych jest przyczyną uszkodzenia szpiku kostnego i pancytopenii. Mogą być one wynikiem długotrwałego stosowania niektórych leków przeciwbólowych czy antybiotyków.

Kolejną istotną przyczyną pancytopenii jest nowotwór w obrębie szpiku kostnego. Szerzące się nacieki nowotworowe zaczynają wypierać zdrową tkankę i upośledzać produkcję zdrowych komórek.

Uszkodzenie szpiku kostnego i pancytopenia, choć niewielkiego stopnia, może powstać w przebiegu infekcji czy chorób wątroby. Zdarza się, że przyczyną niedoboru czynników morfotycznych krwi jest narażenie na czynniki chemiczne jak benzen.

Jak wykryć pancytopenię i co robić?

Aby wykryć pancytopenię, konieczne jest wykonanie badania morfologii krwi. Nie można jednak na jego podstawie określić przyczyny tego stanu. Morfologia powinna być wykonana z rozmazem, czyli szczegółowym przedstawieniem poszczególnych linii komórkowych. Konieczne jest również wykonanie biopsji szpiku kostnego celem wykluczenia procesu nowotworowego. Aby leczyć pancytopenię, konieczne jest poznanie przyczyny tego stanu. Najważniejsze jest bowiem leczenie przyczyny choroby, o ile jest to możliwe. Trzeba również uzupełnić elementy morfotyczne krwi.