Ognisko hipodensyjne w mózgu jest bardzo często sygnałem udaru. Jego wystąpienie nie jest jednak równoznaczne z tak poważnym stanem. Obszar hipodensyjny może pojawić się również w wyniku niegroźnego stłuczenia. Zawsze jednak powinien skłaniać do dodatkowej czujności.

Zobacz także:

• Udar mózgu: 5 zmian w stylu życia zmniejszy ryzyko choroby nawet o 40 procent
• Udar mózgu - skąd się bierze i jak można z nim skutecznie walczyć?
• Tomografia komputerowa głowy – jak się przygotować, przebieg i co wykrywa badanie?

Ognisko hipodensyjne – co to jest?

Ognisko hipodensyjne to zmiana, której obecność można stwierdzić podczas tomografii komputerowej (TK). Obszar hipodensyjny wyznacza się poprzez ocenę gęstości promieniowania rentgenowskiego (RTG), wykorzystywanego podczas badania. Promieniowanie to ulega osłabieniu w zależności od rodzaju badanej tkanki, jej grubości, zmian, jakie w niej zaszły. Obraz TK ocenia się między innymi z wykorzystaniem kryterium rozkładu współczynnika osłabienia promieniowania wokół badanej zmiany. Każda tkanka ma ustalony właściwy dla siebie współczynnik osłabienia promieniowania RTG i w odniesieniu do niego opisywany jest obraz TK. Jeśli współczynnik osłabienia jest wyższy od ustalonej normy, mówi się o hiperdensji. Jeżeli jest niższy, w opisie wskazuje się istnienie obszaru hipodensyjnego.

Kryterium pomiaru pozwalającym na określenie wystąpienia ognisk hipodensyjnych są jednostki Hounsfielda (Hounsfield Units, HU), definiujące gęstość radiologiczną. Wyznaczono je osobno dla różnych tkanek, np. dla kości norma to +130 HU, dla tłuszczu od -80 do -100 HU, dla mięśni +40 HU.

O czym świadczy ognisko hipodensyjne w mózgu lub w wątrobie?

Obszary hipodensyjne mogą wystąpić właściwie w każdej tkance. Często diagnozuje się je m.in. w wątrobie, trzustce, na nerkach, w jelitach. Mają bardzo różne przyczyny. Zwykle wiążą się ze zmianami o charakterze guza, ropnia czy torbieli. Jest tak w przypadku zmiany hipodensyjnej w wątrobie. Obszary tego typu niejednokrotnie wymagają diagnostyki okołonowotworowej, natomiast w żadnym wypadku nie oznaczają diagnozy w kierunku raka. Ogniska hipodensyjne w śledzionie, nerkach oraz innych organach często świadczą jedynie o niegroźnych zmianach w obszarze tkanki (torbielach lub niezłośliwych guzach).

Osobne zagadnienie stanowią zmiany hipodensyjne w mózgu. Takie ogniska wewnątrzmózgowe mają wiele przyczyn, natomiast dość często świadczą o udarze. Wychwycenie ich jest więc ogromnie istotne w kontekście diagnostyki (także po różnego rodzaju urazach) i prawidłowego opisu TK.

Obszar hipodensyjny w mózgu a udar niedokrwienny

Zmiany hipodensyjne w mózgu, a więc pojawienie się charakterystycznego, ciemniejszego obszaru na obrazie TK, są bezpośrednim symptomem udaru niedokrwiennego. W takim przypadku ognisko hipodensyjne w głowie musi być zlokalizowane w rejonach istoty białej lub szarej. Obszar udaru charakteryzuje się obniżoną gęstością i bardzo charakterystycznym, łatwo zauważalnym, niesymetrycznym ułożeniem w stosunku do osi mózgu. Ogniska hipodensyjne w mózgu w takim przypadku powstają w wyniku naturalnych procesów zachodzących z powodu niedokrwienia. Z powodu zamknięcia światła konkretnych naczyń dochodzi do niedoboru nie tylko tlenu, ale i energii. Powoduje to obrzęk. Ten z kolei już bezpośrednio przyczynia się do obniżenia współczynnika osłabienia, na podstawie którego wskazuje się ognisko hipodensyjne w mózgu. Jeśli występuje o 1% więcej płynu obrzękowego, to obniżenie gęstości promieniowania wynosi 1,3–2,6 HU.

Podczas udaru, w ciągu pierwszych 4 godzin od momentu zatoru tętnicy mózgowej, który jest bezpośrednią przyczyną ogniska hipodensyjnego i samego udaru, notuje się zazwyczaj przyrost płynu na poziomie 2–4%. Oznacza to obniżenie gęstości o 2,6–10,4 HU, w skrajnych przypadkach o 12 HU. W kolejnych godzinach dane te się pogarszają.

Obszary hipodensyjne w mózgu – udar czy nie?

Obszary hipodensyjne w mózgu, jak również w innych organach, mogą świadczyć o: obrzęku, stłuczeniu, zawale, udarze, wystąpieniu guza, torbieli lub ropnia. Nie wszystkie więc stanowią sygnał niebezpiecznych zmian domagających się pilnej interwencji medycznej. W przypadku mózgu problem jednak polega na tym, że zmiany hipodensyjne, które świadczą jednak niejednokrotnie o rozwijającym się udarze, nie są zbyt łatwo dostrzegalne. Trzeba pamiętać, że obszar hipodensyjny to właściwie jedyny bezpośredni objaw wystąpienia udaru, który można dostrzec w bezkonstrastowym TK. Jego dostrzeżenie jest niestety jednak często bardzo utrudnione. Po pierwsze sama zmiana hipodensyjna ma niejednokrotnie charakter „ukryty”, wiąże się bowiem z małym spadkiem gęstości promieniowania, co nie świadczy jednoznacznie o wystąpieniu udaru. Po drugie zmiany hipodensyjne w mózgu są często maskowane przez treści nadmiarowe. Diagnostyki nie ułatwia również ograniczona rozdzielczość kontrastowa TK.

Zobacz film: Czym jest udar?

Bibliografia:

1. Władysław Lasek, Zbigniew Serafin, Neuroobrazowanie wczesnego okresu udaru mózgu, „Choroby Serca i Naczyń”4/2005.

2. Co należy wiedzieć o udarze mózgu. Poradnik dla pacjentów, ich rodzin i wszystkich zainteresowanych, http://www.fum.info.pl/esp/resources/download/podrecznik.pdf.