Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (ang. obsessive-compulsive disorder, OCD), zwane potocznie nerwicą natręctw, to dolegliwość, która dotyczy około 2–3% populacji. Należy różnicować je z osobowością anankastyczną, która wyraża się w przesadnej skrupulatności, sumienności i dążeniu do perfekcji, przy jednoczesnej niepewności co do efektów działań i potrzebie ich ciągłego weryfikowania. Przy tym zaburzeniu osobowości częste są objawy właściwe nerwicy natręctw, ale ich nasilenie jest mniejsze. Uznaje się także, że o OCD nie można mówić wówczas, gdy obsesje i kompulsje występują w przebiegu epizodu depresji.

Charakterystyka objawów nerwicy natręctw

Nerwica natręctw to – jak sama nazwa wskazuje – zaburzenie, którego istotą jest występowanie natrętnych myśli i zachowań. Chory doświadczać może tylko obsesyjnych myśli lub jedynie odczuwa przymus wykonywania pewnych czynności. Bardzo często jednak obie dolegliwości występują jednocześnie. Objawy nerwicy natręctw uporczywie nawracają. Wiążą się z przykrym napięciem nerwowym, stresem, lękiem, utrudniają lub nawet uniemożliwiają podejmowanie codziennych aktywności. Osoba dotknięta OCD ma świadomość, że jej natręctwa mają irracjonalne podłoże i zdaje sobie sprawę z bezsensowności własnych myśli i działań. Nie może jednak się od nich powstrzymać – nie potrafi uwolnić się od obsesyjnych myśli, a wykonanie kompulsywnej czynności przynosi jej chwilową ulgę w cierpieniu.

Objawy nerwicy natręctw utrzymują się w sposób przewlekły, z zaostrzeniami i poprawami. Tylko u niewielkiej liczby chorych następują okresy pełnej remisji. Choroba rozwija się stopniowo lub zaczyna się nagle (często pod wpływem silnego przeżycia). Nieleczona, może utrzymywać się przez całe życie.

Jaki są objawy nerwicy natręctw? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Objawy nerwicy natręctw – obsesyjne myśli

Natrętne (obsesyjne) myśli to takie, które pojawiają się w świadomości chorego w sposób automatyczny, niezależny od jego woli. Zawsze przeżywane są przez niego jako niechciane – przykre, wstydliwe, absurdalne. Najczęściej dotyczą kwestii seksualności, religii czy przemocy. Mogą też wiązać się ze zdrowiem, higieną albo dążeniem do porządku, symetrii.

Przykładami objawów nerwicy natręctw pod postacią obsesji są:

• myśli obsceniczne czy bluźniercze, zwykle pozostające w sprzeczności ze światopoglądem danej osoby, pojawiające się w sytuacjach, w których są najbardziej nie na miejscu, np. na spotkaniu rodzinnym czy podczas mszy,
• nieodparte impulsy popychające ku kontrowersyjnym, niezgodnym z prawdziwą wolą chorego zachowaniom (agresywnym czy kompromitującym), od których cierpiąca na OSD osoba jest się w stanie powstrzymać, ale towarzyszy jej silny lęk przed zaistnieniem wyobrażonej sytuacji,
• bezproduktywne, wielogodzinne przetwarzanie pewnego tematu, od którego trudno się uwolnić mimo przeświadczenia, że myślenie nie doprowadzi do żadnych wniosków,
• niepewność dotycząca wykonanych czynności i związany z nią przymus weryfikowania ich rezultatów,
• potrzeba utrzymania w swoim otoczeniu porządku polegającego na określonym ułożeniu przedmiotów,
• lęk przed brudem, zarazkami i związanymi z nimi chorobami – u siebie lub u bliskich.

Czytaj także: Co to jest obsesja? Charakterystyczne objawy i leczenie obsesyjnych myśli

Objawy nerwicy natręctw – kompulsywne zachowania

Czynności przymusowe są zwykle konsekwencją obsesyjnych myśli. Podobnie jak one, postrzegane są przez chorego jako uciążliwe, wstydliwe i irracjonalne, niemniej nie jest on w stanie oprzeć się ich wykonywaniu. Powstrzymanie się od danego działania wiąże się z ogromnym dyskomfortem, co nie oznacza, że poddanie się kompulsji przynosi trwałą ulgę. Spokój chorego z reguły trwa krótko i zwykle zmuszony jest on powtórzyć natrętną czynność.

Objawy nerwicy natręctw pod postacią kompulsji mogą dotyczyć:

• sprawdzania efektów swoich działań, z niepewnością, czy zostały one wykonane należycie,
• przeliczania rzeczy lub układania ich w określonym porządku,
• gromadzenia pewnych obiektów,
• higieny ciała (np. mycia rąk) lub czyszczenia pewnych przedmiotów,
• powtarzania pewnej sekwencji czynności w formie rytuału, którego niewykonanie mogłoby mieć negatywne, choć mało prawdopodobne, konsekwencje,
• wypowiadania pewnych słów czy zdań.

Objawy towarzyszące nerwicy natręctw

Oprócz wyżej opisanych objawów u osoby cierpiącej na OCD wystąpić mogą wegetatywne symptomy zaburzenia, takie jak kołatanie serca, duszność czy biegunka, a także tiki nerwowe. Przymus związany z natręctwami nakręca spiralę uogólnionego lęku i utrwala się w postaci uciążliwych fobii. Nieustające napięcie i poczucie zażenowania z powodu nerwicowych zachowań prowadzą zwykle do obniżenia nastroju chorego, a nawet do depresji. W dodatku nerwica natręctw znacząco upośledza codzienne funkcjonowanie, co jeszcze bardziej podkopuje samopoczucie i samoocenę dotkniętej nią osoby. Dlatego zaburzenia obsesyjno-kompulsywne zdecydowanie kwalifikują się do leczenia.

Czytaj także: Metody leczenia nerwicy natręctw (zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych)

Bibliografia:

1. M. Seligman, E. Walker, D. Rosenhan, Psychopatologia, tł. J. Gilewicz, A. Wojciechowski, Poznań 2003, s. 223–237.
2. A. Bryńska, Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia behawioralno-poznawcza, Kraków 2007.