Demencja starcza określana jest dzisiaj mianem „cichej epidemii”. Przyczynami pojawiania się objawów demencji są najczęściej choroby naczyniopochodne, epizody udarowe oraz zawałowe. Mimo że pojawiają się najczęściej po 60. roku życia, to nie oznacza, że nie zdarzają się osobom w młodym wieku. Objawy otępienia starczego mogą być częściowo lub całkowicie odwracalne, chociażby w przypadku, gdy powoduje je przyjmowanie określonych leków. Wówczas stan pacjenta ulega znacznej poprawie po wyeliminowaniu czynnika sprawczego.
Zobacz także:
- Demencja starcza - jakie są etapy choroby? Kiedy demencja jest odwracalna?
- Zamartwianie się osłabia koncentrację, zaburza pamięć i zwiększa ryzyko demencji
- Morsowanie. Zimne kąpiele nie tylko hartują, ale mogą też chronić przed demencją
Przyczyny demencji u osób starszych
Demencja w większości przypadków jest konsekwencją zaburzeń naczyniowych mózgu. Do częstych przyczyn zalicza się również chorobę Alzheimera oraz kilka rodzajów otępienia, w tym przebiegających z ciałkami Lewy’ego oraz czołowo-skroniowymi. Symptomy demencji mogą pojawić się także na skutek niedoborów witaminowych, w tym witamin B1, B6, B12 oraz D. Narażone są na nie przede wszystkim osoby uzależnione od alkoholu oraz będące na diecie warzywnej, a nie suplementujące witaminy z grupy B. Zdarzają się również przypadki otępienia wynikającego z chorób endokrynologicznych i metabolicznych
Wyróżnia się kilka czynników, które zwiększają ryzyko demencji starczej, w tym: wiek powyżej 65 lat, predyspozycje genetyczne (krewni osób chorych na Alzheimera mogą rozwinąć objawy nawet w 3. lub 4. dekadzie życia), cukrzyca, otyłość, nadciśnienie tętnicze, przebycie udarów oraz migotanie przedsionków.
Objawy demencji starczej
Pierwsze objawy demencji starczej mogą rozpocząć się bardzo niespecyficznie. Samo schorzenie jest procesem powolnym, postępującym. Pacjent może miewać epizody chwilowej utraty pamięci, stanów podenerwowania oraz uczucia zagubienia. Z czasem objawy te nasilają się i są dla chorego coraz bardziej dokuczliwe. W większości przypadków pierwsze niepokojące symptomy otępienia są niezauważalne dla otoczenia, w tym bliskiej rodziny dotkniętego tą chorobą. Może on zadawać to samo pytanie kilkakrotnie w ciągu dnia, bez względu na to, czy otrzymał na nie odpowiedź czy nie. Ma wyraźne problemy z przyswajaniem nowej wiedzy i faktów. Podczas rozmowy sprawia wrażenie, jakby „odpływał” myślami i był nieobecny. Sam dotknięty demencją może czuć się obcy, nawet w dobrze znanych sobie przestrzeniach, czy też zapomina słowa podczas konwersacji. Bliscy powinni być zaniepokojeni, gdy senior traci zainteresowanie pasją, która pociągała go przez lata. Popada przez to w apatię, bywa częściej rozdrażniony, markotny i nie ma apetytu. Kiedy procesy neurodegeneracyjne w mózgu są już bardziej zaawansowane, co oznacza znaczną utratę neuronów, dochodzi do poważniejszych objawów.
Późniejsze objawy demencji starczej są już znacznie bardziej odczuwalne nie tylko przez samego chorego, ale również przez jego najbliższych. Senior z symptomami demencji ma narastające problemy z przebywaniem w otoczeniu dobrze znanych mu osób i rzeczy. Miewa częste zmiany nastroju, przy czym mogą pojawić się nawet epizody agresji. Jego codzienne funkcjonowanie bywa całkowicie uzależnione od pomocy rodziny. Chory na otępienie miewa okresowe zaniki do rozpoznawania członków własnej rodziny, w tym małżonka i dzieci. Nie wie, gdzie się znajduje i który jest rok. Poza objawami typowo kognitywnymi może mieć również trudności w poruszaniu się oraz trzymaniu przedmiotów codziennego użytku, w tym szczoteczki do zębów czy sztućców.
Warto jednak mieć na uwadze, że objawy demencji mogą zmieniać się osobniczo. Nie ma jednego wzorca symptomów czy zachowania. Wiele zależy od pierwotnej przyczyny choroby oraz predyspozycji genetycznych.
Jak rozpoznaje się demencję starczą?
Rozpoznanie demencji starczej wymaga połączenia zarówno testów psychologicznych, jak i wyników badań laboratoryjnych i obrazowania medycznego. Standardowo wykorzystuje się takie testy przesiewowe, jak MMSE (ang. mini-mental state examination), który pozwala także na ocenę stopnia otępienia. Dobrym narzędziem jest test zegara – senior ma za zadanie narysować tarczę zegara z prawidłowo umieszczonymi na niej cyframi oraz zaznaczenie na aktualnej godziny.
Jeśli wyniki badań sugerują otępienie, przeprowadza się dodatkowe badania laboratoryjnie, w tym głównie poziom hormonów tarczycowych i witaminy B12. Aby móc ocenić, co dokładnie dzieje się w mózgu osoby chorej, wykonuje się tomografię komputerową oraz rezonans magnetyczny. Z pomocą tych metod można wykryć guzy mózgu, problemy naczyniowe oraz zaniki tkanki neuronalnej w okolicy płatów czołowych czy skroniowych.
Zobacz film: Ludzie z pozytywnym nastawieniem rzadziej mają problemy z pamięcią w późniejszym wieku
Bibliografia
1. O. Siga, K. Piotrowicz, B. Wizner. 2014. Co nowego na temat otępienia – przegląd najnowszych danych z piśmiennictwa. Gerontologia Polska. Tom 22, nr 1, 24–30.
2. A. Fymat. 2018. Dementia - a review. Journal of Clinical Psychiatry. Neurosci Vol.1 No.3.