Naturalne planowanie rodziny bywa nazywane „katolicką antykoncepcją”, ponieważ pozwala nie tylko określić najlepszy czas na realizację planów prokreacyjnych, ale jednocześnie uniknąć niechcianej ciąży, bez sięgania po środki nieaprobowane przez Kościół katolicki. Z przeprowadzonych kilka lat temu badań wynika, że w przypadku naturalnych metod planowania rodziny, zwłaszcza metod objawowo-termicznych, tzw. wskaźnik Pearla wynosi 0,6, czyli na tysiąc stosujących je kobiet sześć zachodzi w nieplanową ciążę. Oznacza to skuteczność porównywalną z wkładką domaciczną czy jednoskładnikowymi pigułkami antykoncepcyjnymi.

Naturalne metody planowania rodziny

Naturalne planowanie rodziny ma bez wątpienia sporo zalet, nie tylko wynikających z przestrzegania nakazów wyznawanej religii. W porównaniu do innych rozwiązań antykoncepcyjnych, naturalne metody wyróżnia m.in.:

• dostępność,
  
• brak skutków ubocznych dla zdrowia,
  
• niskie koszty,
• konieczność zaangażowana się obojga partnerów,
• lepsze poznanie swojego organizmu przez kobietę.
  

Naturalne planowanie rodziny wymaga to czasu, systematyczności, a niekiedy też unikania współżycia seksualnego, lecz przynosi także pozytywne efekty dla zdrowia, ponieważ stosowanie tych metod pomaga w szybszym zdiagnozowaniu, a następnie podjęciu leczenia różnych zaburzeń, np. hiperprolaktynemii, niedomogi lutealnej czy zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Naturalne planowanie rodziny często jest utożsamiane z popularnym obecnie pojęciem FAM (skrót od angielskiego określenia „Fertility Awareness Method”, czyli „metody oparte na świadomości płodności”). Wprowadziła je w 1987 r. Światowa Organizacja Zdrowia, zalecając kobietom samoobserwację cyklu miesiączkowego w celu świadomego dostosowania czasu współżycia małżeńskiego do zadań odpowiedzialnego rodzicielstwa. Jednak obecnie FAM coraz częściej łączy obserwowanie i interpretowanie cyklu miesiączkowego ze stosowaniem w okresie płodności antykoncepcyjnych środków barierowych.

Metody naturalnego planowania rodziny – rodzaje

Naturalne planowanie rodziny przede wszystkim nakłada na kobietę konieczność obserwowania zmian w śluzie szyjkowym, czyli wydzielinie wytwarzanej przez gruczoły szyjki macicy, która – w zależności od fazy cyklu miesiączkowego – chroni macicę przed dostępem plemników lub tworzy środowisko sprzyjające ich szybszemu przemieszczaniu.

W wielu naturalnych metodach planowania rodziny ważnymi wskaźnikami są również temperatura ciała oraz obserwacja zmian zachodzących w ułożeniu i charakterystyce szyjki macicy.

Wśród metod opartych wyłącznie na analizie śluzu szyjkowego, najczęściej stosowana jest tzw. metoda owulacyjna Billingsa. Zmiany w wyglądzie i strukturze wydzieliny, gromadzącej się i pobieranej u wejścia do pochwy, mogą informować, kiedy rozpoczyna się okres płodności, na jaki dzień przypada jego szczyt i zakończenie, a także kiedy po owulacji następuje okres niepłodności.

W czasie dni niepłodnych śluz nie występuje w ogóle lub jest skąpy, gęsty, lepiący, mętny i ma galaretowatą konsystencję. Na początku okresu płodnego staje się rzadszy, bardziej śliski, przezroczysty, a po dotknięciu ciągnie się (tworzą się niteczki), przypomina w konsystencji białko jaja kurzego. W szczycie płodności śluz jest śliski i przeźroczysty, a w przedsionku pochwy odczuwana jest wyraźna wilgoć.

Metoda Billingsa może być jednak mało skuteczna u kobiet, które nie poznały jeszcze dostatecznie swojej fizjologii i nie potrafią wyciągnąć właściwych wniosków z obserwacji śluzu. Jej efektywność dodatkowo maleje w przypadku pojawienia się np. infekcji miejsc intymnych.

Inną naturalną metodą planowania rodziny, opartą na obserwacji i ocenie śluzu szyjkowego, wydzieliny pochwowej, intensywności krwawień miesiączkowych, występowania plamień okołomiesiączkowych oraz śródcyklicznych jest tzw. model Creightona. Obserwacje, czyli biomarkery, umieszcza się na specjalnej karcie, nadając im odpowiednie symbole i kolory.

Metody termiczne polegają natomiast na rejestrowaniu temperatury ciała kobiety (zazwyczaj mierzonej rano, tuż po przebudzeniu) i umieszczaniu wyniku na wykresie. Do wyznaczenia okresu płodności wykorzystuje się fakt, że w okolicy owulacji temperatura nieco się podnosi i pozostaje wyższa do końca cyklu. Przy stosowaniu wyłącznie metody termicznej przyjmuje się, że okres niepłodności poowulacyjnej rozpoczyna się czwartego dnia po podwyższeniu temperatury.

Za najskuteczniejsze z naturalnych metod planowania rodziny uchodzą jednak te, które łączą w sobie interpretację śluzu szyjkowego, temperatury ciała oraz samobadania szyjki macicy. Wśród nich dużą popularnością cieszą się:

• metoda Rötzera,
  
• metoda CCL,
  
• metoda objawowo-termiczna podwójnego sprawdzenia (zwana popularnie „metodą angielską”),
  
• zmodyfikowania metoda podwójnego sprawdzenia (tzw. metoda niemiecka).
  

Naturalne planowanie rodziny – karta obserwacji

Naturalne metody planowania rodziny mogą być bardzo skuteczne, ale tylko wtedy, gdy stosujące je para będzie przestrzegała dokładności i systematyczności obserwacji. W internecie bez trudu znajdziemy wzory kart obserwacji, gdzie możemy zamieszczać wskaźniki temperatury ciała, śluzu szyjkowego oraz położenia, twardości i rozwarcia szyjki macicy. Dzięki temu łatwej jest zinterpretować dane, a następnie wyznaczyć dni płodne i niepłodne.

Naturalne planowanie rodziny – kalendarzyk

Naturalną metodą planowania rodziny nie jest stosowanie tzw. kalendarzyka małżeńskiego, czyli opracowanego w pierwszej połowie XX wieku sposobu wyznaczania rytmu płodności, polegającego na odejmowaniu określonej ilości dni od czasu trwania najkrótszego i najdłuższego z dotychczasowych cykli. Dziś ta metoda jest uznawana za przestarzałą i nieskuteczną, ponieważ nie uwzględnia prowadzenia obserwacji wskaźników płodności.