Wśród najczęściej występujących chorób stawów wymienia się reaktywne, reumatoidalne zapalenie stawów, spondyloartropatię i chorobę zwyrodnieniową stawów. Z kolei najczęstszą chorobę stawów wieku rozwojowego stanowi MIZS. Ten przewlekły proces zapalny uszkadza chrząstkę stawową, nasady kostne i powoduje powikłania pozastawowe.

Choroby stawów u dzieci

Najczęstszą chorobą stawów u dzieci jest młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS). Jest to heterogenna grupa chorób o nieznanej etiologii, w której objawy pojawiają się przed 16 rokiem życia w formie zapalenia stawów utrzymującego się powyżej 6 tygodni. W rozwoju choroby możliwy jest zarówno udział czynników genetycznych i środowiskowych, jak i zaburzeń immunologicznych.

Przyjęta klasyfikacja MIZS obejmuje:

• zapalenie stawów o początku uogólnionym (układowym),
  
• zapalenie stawów o początku nielicznostawowym (skąpostawowe) – rozróżnia się jego postać przetrwałą i rozszerzającą się,
  
• zapalenie wielostawowe z obecnością lub też nieobecnością czynnika reumatoidalnego,
  
• łuszczycowe zapalenie stawów,
  
• zapalenie stawów z zapaleniem przyczepów ścięgien,
  
• inne zapalenia stawów niespełniające kryteriów wyżej przedstawionych rozpoznań lub posiadające cechy więcej niż jednego rozpoznania.
  

Nieleczona lub poddana nieodpowiedniej terapii choroba niesie za sobą bardzo ciężkie powikłania, takie jak: zahamowanie wzrostu, zapalenie błony naczyniowej przedniego odcinka gałki ocznej, depresja, lęk, izolacja społeczna, szybko postępujący zanik mięśni, przykurcze w stawach i niepełnosprawność.

Główne objawy tej choroby stawów stanowią: ograniczona ruchomość, wysięk, bolesność i trwały obrzęk chorego stawu, apatia, brak apetytu, spadek aktywności fizycznej, gorączka, zaburzenie chodu (kulawość), poranna sztywność stawów, splenomegalia, limfadenopatia oraz zajęcie układu oddechowego, przewodu pokarmowego, serca i układu krążenia.

Leczenie MIZS opiera się na farmakoterapii. Stosuje się doustnie leki hamujące działanie układu odpornościowego – immunosupresyjne (kortykosteroidy), niesteroidowe leki przeciwzapalne, chlorochinę i iniekcje dostawowe ze sterydów. Ważną rolę odgrywa suplementacja witaminą D. Dieta powinna być bogata w wapń i białko. Pozytywne efekty przynosi rehabilitacja ruchowa i fizjoterapia. W ostateczności przeprowadza się synowektomię chemiczną lub radioizotopową. Niekiedy bywa potrzebna opieka psychologiczna.

Choroby stawów – rodzaje

Często występujące rodzaje choroby stawów stanowią:

• Reaktywne zapalenie stawów (ReA)
  

Jest to choroba stawów znana też jako zespół Reitera. Pod nazwą tą kryje się współwystępowanie zapalenia stawów, zapalenia spojówek i zapalenia cewki moczowej, zazwyczaj poprzedzone zakażeniem przewodu pokarmowego lub dróg moczowych. To głównie choroba stawów kolanowych i skokowych. Rzadko dotyczy stawów palców dłoni. Etiologia zespołu jest niejasna. Objawy oczne i stawowe są wynikiem nadwrażliwości na toczące się zakażenie. Występuje częściej u mężczyzn w młodym wieku – około 20–30 roku życia.

Leczenie zespołu Reitera obejmuje farmakoterapię. Stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) i glikokortykosteroidy (GKS). Nie bez znaczenia pozostaje fizjoterapia.

Chorobie towarzyszą takie objawy jak wędrujące bóle stawów, entezopatie i bóle krzyża, obrzęk palców, objawy o typie „łokcia tenisisty” i „łokcia golfisty”, zapalenie cewki moczowej i zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie szyjki macicy i przydatków, zapalenie jądra, najądrzy i prostaty, bóle brzucha i biegunka, zapalenie spojówek, tęczówki, błony naczyniowej, twardówki oraz owrzodzenia rogówki, trądzik i pęcherzykowe zmiany na dłoniach i stopach, zapalenia mięśnia serca z zaburzeniami przewodnictwa przedsionkowo-komorowego i restrykcyjna niewydolność oddechowa.

• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
  

Jest to przewlekła układowa choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym, która charakteryzuje się zapaleniem stawów i powikłaniami narządowymi. Początek choroby przypada zazwyczaj na okres pomiędzy 40 a 55 rokiem życia i znacznie częściej występuje u kobiet. 

Na zapoczątkowanie procesu chorobowego mają wpływ predyspozycje genetyczne, czynniki środowiskowe, zakażenia wirusowe lub bakteryjne i zaburzenia immunologiczne.

Choroba charakteryzuje się zapaleniem wielu stawów, degradacją chrząstki stawowej i kości oraz występowaniem zmian pozastawowych i powikłań układowych. W jej przebiegu pojawiają się objawy typowo stawowe (ból i sztywność poranna trwająca zwykle ponad godzinę, obrzęk, ograniczenie ruchomości, deformacja stawów) i pozastawowe: guzki reumatoidalne, miażdżyca, zawał i niewydolność serca, zapalenie osierdzia, kardiomiopatia, uszkodzenie zastawek serca, duszność, zmniejszona tolerancja wysiłku, owrzodzenie opuszek palców i skóry, zapalenie opłucnej, osteoporoza, zespół suchości, uczucie piasku lub ciała obcego pod powiekami, zespół kanału nadgarstka, anemia oraz powiększenie węzłów chłonnych i śledziony.

Powszechne jest stosowanie farmakologii – leków modyfikujących przebieg choroby oraz przeciwbólowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych i glikokortykosteroidów. Leczenie niefarmakologiczne obejmuje dietę, fizykoterapię, ćwiczenia i zaopatrzenie ortopedyczne.

Bibliografia:

1. Smolewska E., Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów – obraz kliniczny i diagnostyka laboratoryjna, „Diagnosta laboratoryjny”, 2015, 2(38), s. 6–9.

2. Biernat-Kałuża K., Reaktywne zapalenie stawów jako interdyscyplinarny problem medyczny, „Acta Clinica”, 2001, 1(3), s. 222–230.

3. Szechiński J., Świerkot J., Reaktywne zapalenia stawów - problemy diagnostyczne i terapeutyczne, „Przewodnik Lekarski”, 2003, 6(6), s. 74–83.

4. Dobrzańska A., Ryżko J., Pediatria: podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Wrocław, Urban & Partner, 2005.

5. Smolewska E., Żuber Z., Aktualne cele, możliwości i perspektywy leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów w Polsce i na świecie, „Forum Reumatologiczne”, 2016, 2(1), s. 14–20.

6. Jura-Półtorak A., Olczyk K., Diagnostyka i ocena aktywności reumatoidalnego zapalenia stawów, „Journal of Laboratory Diagnostics”, 2011, 47(4), s. 431–438.