Krtań to narząd górnego odcinka układu oddechowego łączący gardło z tchawicą. Jest podzielony na nagłośnię, głośnię i podgłośnię. Za ból krtani odpowiada głównie stan zapalny, który dzieli się na przewlekły i ostry. Pojawia się w wyniku podrażnienia strun głosowych i krtani.

Swoiste i nieswoiste przewlekłe zapalenie krtani

Przewlekłe zapalenie krtani to przewlekła choroba zapalna błony śluzowej krtani o różnorodnej etiologii. Dzieli się na swoiste (zapalenie gruźlicze i kiłowe) i nieswoiste. W przebiegu typu gruźliczego występują: drapanie i pieczenie w gardle, chrypka, ból krtani przy kaszlu promieniujący do ucha i szybkie męczenie się głosu. Leczenie opiera się na farmakoterapii. Choremu podaje się leki przeciwprątkowe.

Do nieswoistego zapalenia krtani predysponuje długotrwale utrzymujący się stan zapalny tego narządu, który wywołuje zmiany w błonie śluzowej o trwałym charakterze, jak przerost lub zanik śluzówki. Chorobie towarzyszą objawy, takie jak dysfonia (zaburzenie drgań fałdów głosowych krtani), chrypka, ból krtani przy przełykaniu, suchy kaszel, zaczerwienienie i pogrubienie strun głosowych.

Czynnikami odpowiadającymi za rozwój choroby są m.in.:

• zaburzenia drożności nosa,
  
• narażenie na czynniki drażniące pochodzenia zewnętrznego, jak dym tytoniowy, substancje drażniące, nadmierne picie alkoholu,
  
• nadużywanie głosu,
  
• alergia,
  
• przebywanie w suchym i zanieczyszczonym powietrzu,
  
• częste zakażenia w obrębie dróg oddechowych,
  
• refluks żołądkowo-przełykowy.
  

Podstawą w leczeniu przewlekłego nieswoistego zapalenia krtani jest wykluczanie czynników sprawczych. Należy dbać o odpoczynek głosowy i drożność nosa. Niekiedy konieczna jest antybiotykoterapia.

Ostre zapalenie krtani

Ostre zapalenie krtani to choroba błony śluzowej górnych dróg oddechowych wywołana przez infekcję wirusową (wirus paragrypy, grypy, RSV, enterowirusy, adenowirusy i rhinowirusy), rzadziej bakteryjną. Niekiedy jest spowodowana przez zaburzenia odpornościowe.

Ostry stan zapalny może sprzyjać rozwojowi zmian włóknistych i przewlekłego zapalenia krtani. Choroba najczęściej występuje w okresie jesienno-zimowym. Dolegliwości narastają bardzo szybko. Choremu doskwiera gorączka, ogólne rozbicie, suchy szczekający kaszel, stridor wdechowy, duszność, ból krtani podczas przełykania i afonia (bezgłos, utrata dźwięczności głosu). Objawy utrzymują się maksymalnie do 3 tygodni. Widoczna jest nasilona praca dodatkowych mięśni oddechowych, czyli wciąganie dołka nadmostkowego, dołków nadobojczykowych, przestrzeni międzyżebrowych oraz nadbrzusza w czasie wdechu.

W przypadku bakteryjnego podłoża choroby konieczne jest zażywanie antybiotyków. Jeśli rozwinął się obrzęk w obrębie krtani, przyjmuje się steroidy. Ponadto farmakoterapia obejmuje środki przeciwobrzękowe, leki przeciwzapalne, przeciwhistaminowe, przeciwgorączkowe oraz preparaty wykrztuśne i nawilżające.

Refluksowy zespół krtaniowy

Refluksowy zespół krtaniowy (LPR – laryngopharyngeal reflux) jest wywołany przez przedostawanie się treści żołądkowej do górnych odcinków dróg oddechowych. Objawia się chrypką, przewlekłym kaszlem, suchością w gardle, chrząkaniem, odkrztuszaniem, bólem krtani i tchawicy, dysfagią i kurczem głośni. Krtań jest bardzo wrażliwa na kwaśne substancje i może tolerować tylko 3 epizody refluksu. Dochodzi do pogrubienia i zniekształcenia struktur narządu. Chorym zaleca się zaniechanie palenia tytoniu i przyjmowanie leków stymulujących wydzielanie kwasu solnego.

Co stosować na ból krtani?

Domowe sposoby na ból krtani są bardzo popularne. W większości przypadków to tylko dodatkowe, poboczne metody leczenia. Zaleca się płukanie gardła mieszankami ziołowymi i bogatymi w witaminę A i E. Najlepiej sprawdza się w tym celu napar z tymianku, rumianku i szałwii. Płukanka odkaża gardło i udrożnia nos. Przyrządza się ją bardzo szybko i prosto. Należy zalać wrzącą wodą saszetkę ziół i odstawić na 15 minut pod przykryciem do zaparzenia. Lekko ciepłym naparem można płukać gardło 2 razy dziennie.

Warto nabyć specjalne nebulizatory i stosować inhalacje z solą fizjologiczną czy miętą. Można też wdychać po prostu parę unoszącą się znad miski z gorącą wodą, do której najlepiej dodać kilka kropli odkażających i przeciwzapalnych olejków eterycznych, takich jak lawendowy, sandałowy czy rumiankowy. O odpowiednie nawilżenie powietrza trzeba szczególnie dbać w sezonie grzewczym. Choremu należy koniecznie zapewnić dostęp do świeżego, wilgotnego powietrza z zewnątrz. Powinien on bezwzględnie unikać dymu papierosowego i innych wszelkich czynników drażniących gardło.

Pomocne okazać się może wcieranie maści z olejkami eterycznymi, a zwłaszcza eukaliptusa i tymianku, których wchłaniane udrożni drogi oddechowe i złagodzi ból krtani. Podobne efekty przynosi sok z cebuli (pić 2 łyżeczki soku z łyżeczką miodu średnio co 3 trzy godziny) i mikstura, w skład której wchodzą łyżeczka miodu, kilka kropli soku z cytryny i szczypta pieprzu kajeńskiego.

Podczas bólu krtani nierzadko dochodzi do wysuszenia i podrażnienia wyścielających go nabłonków, dlatego konieczne jest odpowiednie nawilżenie organizmu. Zaleca się spożywać codziennie około 2,5 l niegazowanej wody mineralnej w temperaturze pokojowej. Dieta powinna być bogata w owoce cytrusowe, które rozrzedzają śluz. Doskonale sprawdza się świeżo wyciśnięty sok z cytryny, grejpfruta czy pomarańczy.

Bibliografia:

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka. Tom 2, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010.

2. Szyfter W., Nowotwory w otolaryngologii, Poznań, Termedia, 2012.

3. Zalesska-Kręcicka M., Zarys otolaryngologii. Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wrocław, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008.

4. Becker W., Choroby uszu, nosa i gardła, Warszawa, Bel Corp Scientific Publications, 1999.

5. Pucher B., Szydłowski J., Walczak A., Prauzińska M., Sroczyński J., Polski B. i wsp., Analiza potencjalnych czynników ryzyka wystąpienia podgłośniowego zapalenia krtani u dzieci, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2014, 16(2), s. 155–157.

6. Barry D., Vaezi M., Laryngopharyngeal reflux: More questions than answers, “Cleveland Clinic Journal of Medicine”, 2010, 77(5), s. 327–334.

7. Chmiel K., Niśkiewicz I., Krela-Kaźmierczak I., Łykowska-Szuber L., Linke K., Pozaprzełykowe objawy refluksu żołądkowo-przełykowego, „Nowiny Lekarskie”, 2009, 78(3–4), s. 216–221.