Bóle kręgosłupa są jedną z najczęstszych przyczyn zgłoszeń do lekarza pierwszego kontaktu. Jedne z częściej występujących schorzeń stanowią spondyloza i dyskopatia. Ponadto wymienia się zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, osteoporozę, stenozę, lumbago, rwę kulszową i kręgozmyk.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa polega na zniekształceniu oraz uszkodzeniu kręgów i stawów kręgosłupa. Określana bywa jako przedwczesne zużycie i zwyrodnienie tkanek, które tworzą stawy. W większości przypadków zmiany rozwijają się w obrębie odcinka lędźwiowego. Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa piersiowego występuje rzadko, najczęściej dotyczy osób ze skoliozą, krzywicą i chorobą Scheuermanna. Zmiany mogą dotyczyć krążka międzykręgowego, trzonów kręgowych (spondyloza) lub stawów międzykręgowych (spondyloartroza). Następuje obniżenie wysokości krążka międzykręgowego, zmniejszenie przestrzeni między trzonami kręgów i podwichnięcie w stawach międzykręgowych. Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa stanowią jedną z częstszych przyczyn występowania o świadczenia rentowe.

Istnieje wiele czynników sprawczych tych schorzeń. Wśród nich wymienia się m.in. siedzący tryb życia, wady postawy, nadwagę, podnoszenie ciężkich przedmiotów i schylanie się z wyprostowanymi nogami oraz brak aktywności ruchowej. Należą do naturalnych konsekwencji procesu starzenia się organizmu. Powstają w wyniku urazu i towarzyszą wadom wrodzonym kręgosłupa.

Główny objaw chorobowy stanowi ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Stwierdza się ograniczenie ruchomości kręgosłupa. Niekiedy dochodzi do rozwoju objawów neurologicznych, jak zaburzenia czucia, troficzne, naczynioruchowe, świadomości, zawroty głowy, zaniki mięśniowe, stany mrowienia i drętwienia.

Tej choroby kręgosłupa nie można cofnąć. Zmiany zwyrodnieniowe łagodzi się poprzez redukcję masy ciała u otyłych osób, zwiększenie aktywności ruchowej, ćwiczenia i zabiegi fizykoterapeutyczne (m.in. elektroterapię, laseroterapię, magnetoterapię i krioterapię) oraz farmakoterapię. Jeśli wyżej wymienione metody nie przynoszą poprawy, konieczna jest operacja.

Choroby kręgosłupa – dyskopatia

Często występującą chorobą kręgosłupa jest dyskopatia. Jest to schorzenie krążka międzykręgowego, które polega na uwypukleniu jego jądra. Uważa się je za początkowy etap choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Dyskopatią określa się ponadto przepuklinę kręgosłupa (jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej kręgosłupa). Rozwija się najczęściej w odcinku lędźwiowym.

Dyskopatia może być następstwem starzenia się ustroju, nadmiernego przeciążenia kręgosłupa, zmian pourazowych, wad wrodzonych i nabytych kręgosłupa oraz przebytych w okresie młodzieńczym chorób kręgosłupa.

Charakterystyczne w przebiegu choroby są m.in.: ból promieniujący wzdłuż kończyny aż do kolana, parestezje, drętwienia, wzmożone napięcie mięśni przykręgosłupowych, ograniczenie ruchomości, deficyty neurologiczne (zaburzenia czucia, osłabienie mięśni, niedowłady nerwów kończyny dolnej) i spadek libido.

Leczenie chorych na dyskopatię najczęściej ma charakter zachowawczy. Opiera się na ćwiczeniach i rehabilitacji. Stosuje się farmakoterapię o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym. Pozytywne efekty przynoszą techniki dekompresji laserowej i termicznej oraz termonukleoplastyka. Ostateczną formą terapii jest operacja endoskopowa.

Choroby kręgosłupa lędźwiowego – lumbago

Chorobą typową dla kręgosłupa lędźwiowego jest lumbago, czyli nagły i ostry ból w dolnej części pleców. Stanowi główną przyczynę absencji chorobowych w państwach uprzemysłowionych. Przyczyny jego powstania nie zostały kompletnie poznane. Dolegliwości mogą się utrzymywać nawet przez kilka tygodni i znacznie utrudniają normalne funkcjonowanie. Lumbago rozwija się najczęściej w grupie wiekowej 30–55 lat.

Za jego rozwój mogą odpowiadać inne schorzenia kręgosłupa, otyłość, zwiększone napięcie mięśniowe, niewłaściwa postawa ciała, mała aktywność ruchowa lub przeciążenie kręgosłupa.

Typowe dla lumbago są bóle w poprzek dolnej części pleców promieniujące do pośladków i pachwin. Dolegliwości nasilają się podczas ruchu. Pojawia się skurcz mięśni i sztywność pleców, mrowienie i drętwienie pleców oraz pośladków.

Leczenie lumbago to głównie farmakoterapia. Choremu zaleca się leki przeciwbólowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne i środki zmniejszające napięcie mięśniowe. Pomocna jest fizjoterapia.

Choroby kręgosłupa szyjnego – mielopatia szyjna

Mielopatia szyjna jest rodzajem zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego. Do podstawowych przyczyn choroby należą: bezpośredni ucisk wywierany na rdzeń kręgowy przez zmienione zwyrodnieniowo struktury kostne lub zwapniałe tkanki, ucisk na naczynia zaopatrujące rdzeń kręgowy z jego następowym niedokrwieniem i powtarzające się mikrourazy rdzenia związane z ruchami szyi.

Objawy mielopatii to: ból kręgosłupa, parestezje, osłabienie siły i zanik mięśni kończyn górnych, zaburzenia chodu z kurczowym napięciem mięśni w kończynach dolnych, ból szyi, mrowienie i drętwienie rąk oraz sztywność karku. Może doprowadzić do trwałego porażenia kończyn i kalectwa.

Metodą leczenia mielopatii jest operacja kręgosłupa polegająca na usunięciu zniszczonego fragmentu kręgosłupa i zastąpieniu go implantem.

Bibliografia:

1. Sidor M., Kubińska Z., Zabiegi fizykalne w fizjoterapii ambulatoryjnej u osób 50+ ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa, „Rozprawy Społeczne”, 2016, 1(10), s. 67–72.

2. Góralczyk B., Mikuła W., Jagodzińska K., Choroba zwyrodnieniowa stawów, „Medycyna Rodzinna”, 2000, 2, s. 18–20.

3. Budrewicz S., Koszewicz M., Koziorowska-Gawron E., Kowalewski K., Słotwiński K., Mielopatia szyjna u pacjenta z chorobą Parkinsona, dystonią i stenozą kanału kręgowego, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2010, 6 (2), s. 101–104.

4. Woźniak K., Ratuszek-Sadowska D., Śniegocki M., Dyskopatia kręgosłupa w odcinku lędźwiowym u 10 – letniego dziecka - opis przypadku, „Journal of Education, Health and Sport”, 2015, 5(9), s. 351–362.

5. Dziak A., Bóle i dysfunkcje kręgosłupa, Kraków, Medicina Sportiva, 2007.

6. Kiwerski J., Rehabilitacja medyczna, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007.

7. Dziak A., Rehabilitacja ortopedyczna: tom 1–2, Wrocław, Urban & Partner, 2009.

8. Kułak W., Kondzior D., Dyskopatia kręgosłupa odcinka lędźwiowo-krzyżowego w korelacji z natężeniem bólu, depresją i akceptacją choroby, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, 2010, 91(1), s. 153–157.

9. Debrunner H.U., Hepp W.R., Diagnostyka w ortopedii, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008.

10. Borzęcki P., Wójtowicz-Chomicz K., Skowronek A., Kołłątaj W., Karwat I.D., Rehabilitacja chorych z dyskopatią odcinka lędźwiowego kręgosłupa, „Family Medicine & Primary Care Review”, 2012, 14(3), s. 345–348.

11. Deyo R.A., Cherkin D., Conrad D., Volinn E., Cost, controversy, crisis: low back pain and the health of the public, „Annual Review of Public Health”, 1991, 12, s. 141–156.

12. Koszewski W., Bóle kręgosłupa i ich leczenie, Poznań, Termedia, 2010.