Przerost migdałków najczęściej dotyka dzieci. Rodzice dosyć wcześnie mierzą się więc z decyzją czy je usunąć, czy zostawić. Część chorób, które powodują, można kontrolować przy użyciu odpowiedniej farmakologii, ale zdarzają się sytuacje, w których migdałki należy wyciąć, ponieważ mogą być przyczyną wielu powikłań.

Gdzie są migdałki i jakie spełniają funkcje?

Zbudowane z tkanki limfatycznej migdałki podniebienne są wypustkami znajdującymi się po obu stronach gardła. Zaliczane są do układu odpornościowego. Ich poprawne funkcjonowanie związane jest np. funkcjonowaniem z nerek, dlatego przy dysfunkcjach nerek może nastąpić upośledzenie funkcji odpornościowej mogdałków.

Powiększone migdałki są bardzo często diagnozowane u dzieci. Dzieje się tak, ponieważ na skutek częstych infekcji górnych dróg oddechowych muszą wytwarzać więcej substancji do zwalczania zarazków. Jeżeli funkcjonują prawidłowo, po przebytych infekcjach ponownie się kurczą. Jeżeli nie działają poprawnie, powiększenie utrzymuje się bez powiązania ze stanem zapalnym.

Migdałki gardłowe, czyli tzw. trzeci migdał

W rzeczywistości migdałek gardłowy jest tylko jeden i popularnie nazywany jest trzecim migdałem. Znajduje się w dalszej części jamy ustnej – głębiej niż oba migdałki podniebienne, w tzw. nosogardzieli (za nosem, w miejscu, gdzie jama ustna przechodzi w gardło). Jego funkcja odpornościowa jest bardzo ważna, zwłaszcza w pierwszym roku życia dziecka. W kolejnych latach przejmują ją migdałki podniebienne i węzły chłonne. W początkowym okresie życia migdał gardłowy bardzo szybko rośnie, a zmniejsza się dopiero w wieku dojrzewania, kiedy jego rola jest coraz mniejsza, aby w końcu zaniknąć. Jednak często u dzieci w wieku od 3 do 6 lat dochodzi do jego przerostu i konieczności usunięcia. Wokół migdałka gardłowego, blisko ujścia trąbek słuchowych, znajdują się migdałki trąbkowe, a u nasady języka tzw. migdałki językowe.

Migdałki u dzieci – choroby i objawy

U dzieci często diagnozowany jest stan zapalny migdałków (na skutek infekcji wirusowej lub bakteryjnej) lub ich przerost. Jeszcze do niedawna każda infekcja migdałków była wskazaniem do ich usunięcia, obecnie lekarze kwalifikują do zabiegu tylko te osoby, u których nadmierny przerost jest zagrożeniem dla zdrowia. Nie ma wskazań do usuwania migdałków bez konkretnej przyczyny. Zabiegu nie należy wykonywać w ramach profilaktyki.

Stany zapalne powstają na skutek zbyt licznej inwazji drobnoustrojów, z którą migdałki nie mogą sobie poradzić. Ich najczęstszymi objawami są:

• ból gardła narastający przy przełykaniu,
• powiększenie migdałków, a także węzłów chłonnych,
• zaczerwienienie gardła,
• ból głowy,
• gorączka,
• wymioty (w niektórych przypadkach).

Jeśli dziecko często choruje na infekcje górnych dróg oddechowych, dochodzi do przerostu migdałków, czemu towarzyszy ropna wydzielina i skłonność do pogłębiania się zakażenia. Wyróżnia się kilka chorób migdałków:

• anginę – najczęściej diagnozowana choroba u dzieci i młodzieży, która powoduje powiększenie migdałków, gorączkę i ból gardła; wymaga rozpoczęcia antybiotykoterapii;
• ropień okołomigdałkowy – miejscowa infekcja, najczęściej po jednej stronie gardła, powoduje promieniujący do ucha ból, trudności w przełykaniu i mówieniu, a także ślinotok; wymaga interwencji lekarza i zabiegu rozcięcia w połączeniu z wyczyszczeniem;
• przewlekłe ropne zapalenie migdałków podniebiennych – często pojawia się przy anginie; pojawia się wówczas uczucie ciała obcego w ustach i promieniujący do ucha ból;

• przerost migdałków na skutek częstych stanów zapalnych – nieprawidłowo rozrośnięty migdał utrudnia oddychanie, powodując nawyk czerpania powietrza przez usta, co sprzyja infekcjom przez ominięcie filtrów wyłapujących drobnoustroje i zanieczyszczenia; przyczynia się do nieprawidłowości w rozwoju podniebienia i prawidłowego zgryzu; powoduje gardłową mowę i męczące chrapanie; często u dzieci z przerośniętym migdałem występuje ryzyko niedosłuchu, ponieważ tkanka naciska na trąbkę słuchową; pozostawienie przerośniętego migdałka zwiększa ryzyko nawracających infekcji i wirusowych stanów zapalnych migdałków lub powtarzających się stanów zapalnych ucha.

Wszelkie zmiany w obrębie migdałków wymagają konsultacji lekarskiej, w celu oceny konieczności ich usunięcia i wykluczenia ryzyka zmian nowotworowych. Do zabiegu kwalifikuje laryngolog, a wskazaniem są powtarzające się: infekcje, zapalenia ucha środkowego, zapalenia zatok przynosowych i niedrożność nosa. Migdałków nie usuwa się dzieciom do trzeciego roku życia.