Mięśniaki (z łac. myoma) mogą występować pojedynczo lub w postaci wielu guzów. Leczenie tych nowotworów polega na operacyjnym usunięciu całości lub fragmentu mięśniaka. Guzy rozwijają się z tkanek mięśni gładkich oraz z tkanek mięśni poprzecznie prążkowanych. Niekiedy mięśniak może przybrać postać mięśniakomięsaka, który jest złośliwym nowotworem.

Mięśniaki gładkokomórkowe – czym są?

Mięśniaki gładkokomórkowe (z łac. leiomyoma) są łagodnymi guzami, które w większości nie prowadzą do rozwoju mięsaka, czyli nowotworu złośliwego. Zazwyczaj występują u kobiet w wieku rozrodczym. Zdaniem lekarzy, czynnikami ryzyka mogą być ciąża oraz terapia hormonalna. Najczęściej rozwijają się w macicy, a dokładnie w mięśniówce. Poza tym mięśniaki gładkokomórkowe mogą powstawać w przewodzie pokarmowym, który jest drugą po macicy najczęstszą lokalizacją tego typu mięśniaków, a także o wiele rzadziej w skórze i tkance podskórnej (z mięśniówki gładkiej naczyń oraz mięśni przywłośnych), kościach, pochwie i szyjce macicy.

Objawy mięśniaków gładkokomórkowych są zależne od miejsca, w których występują. W przypadku najczęstszych mięśniaków, czyli guzów macicy, mogą dawać ucisk na pęcherz lub splot krzyżowy, a także krwawienia z macicy oraz silne bóle. Istnieje także kilka wariantów, w których mogą występować mięśniaki gładkokomórkowe: lipoleiomyoma (guz występujący wraz z tkanką tłuszczową), leiomyoma cellulare (guz bez obszarów włóknistych), leiomyomatosis peritonealis disseminata (ograniczony do otrzewnej), leiomyoma metastaticus (z możliwymi przerzutami do płuc oraz węzłów chłonnych, nie wrasta w naczynia), leiomyomatosis intravenosa (wrasta w naczynia żylne macicy).

Mięśniaki macicy

Mięśniaki macicy należą do mięśniaków gładkokomórkowych i mogą rozwijać się u 20-50% powyżej 35. roku życia. Wyróżnia się mięśniaki podsurowicze (powstają na zewnątrz macicy w kierunku błony surowiczej), śródścienne (powstają w ścianie macicy), a także podśluzówkowe (wzrastają od środka macicy do błony śluzowej). Lekarze wciąż nie są pewni co do przyczyn powstawania tych nowotworów, ale podejrzenia kierowane są w kierunku zaburzeń hormonalnych, a konkretnie wysokiego poziomu estrogenu oraz niskiego stężenia progesteronu. Niewątpliwą rolę w rozwoju mięśniaków macicy ma także dziedziczenie. Żadna z tych tez nie została jednak w pełni udowodniona.

Zdarza się, że mięśniaki macicy nie dają żadnych objawów i są wykrywane przypadkowo, np. w trakcie badań w ciąży. W blisko połowie przypadków symptomy mięśniaka macicy są związane z krwawieniem międzymiesiączkowym, a także wspomnianym parciem i uciskiem na pęcherz moczowy, okolice splotu krzyżowego oraz odbyt, co może wpłynąć na zaleganie moczu oraz zaparcie. Bardzo rzadkimi objawami mięśniaków macicy są bóle i niedokrwistość.

Leczenie mięśniaków macicy

Istnieje wiele metod leczenia mięśniaków macicy. Leczeniem z wyboru jest operacyjne usunięcie guza, które jest najskuteczniejszą formą terapii. Leczenie operacyjne może polegać na histerektomii, czyli wycięciu macicy mięśniakowatej z przydatkami lub bez przydatków, a także na miomektomii, czyli usunięciu mięśniaków z zachowaniem funkcji rozrodczych. Terapia farmakologiczna odnotowuje mniejszą skuteczność niż usunięcie zmiany i opiera się na leczeniu hormonalnym. Coraz bardziej powszechne stają się nowe metody terapii, w tym m.in. wywołanie zmian niedokrwiennych w macicy i mięśniaków, leczenie beznacięciowe oraz wiązkami ultradźwięków.

Mięśniaki prążkowanokomórkowe

Mięśniak prążkowanokomórkowy (z łac. rhabdomyoma) rozwija się w mięśniu sercowym oraz w tkankach mięśni poprzecznie prążkowanych. Jest to najczęściej występujący nowotwór serca u dzieci, wśród których ponad połowa nie przekracza 3. roku życia. Mięśniaki prążkowanokomórkowe występują najczęściej w skupiskach. W przypadku występowania w komórkach serca lokalizowane są w ścianie komory, przegrodzie międzykomorowej oraz w przedsionkach i mięśniach brodawkowatych. Guzy tego typu mogą występować także u noworodków. Mięśniaki prążkowanokomórkowe bardzo rzadko są wykrywane u dorosłych.

Objawy i leczenie mięśniaków prążkowanokomórkowych

Małe zmiany nowotworowe najczęściej nie dają żadnych objawów, lecz wraz z rozwojem nowotworu mogą występować m.in. zaburzenia pracy serca. Duże guzy ograniczają pojemność lewej komory serca, a także wpływają na blok przedsionkowo-komorowy, nadkomorowe lub komorowe częstoskurcze. Leczeniem z wyboru jest chirurgiczne usunięcie zmian nowotworowych. Operacja powinna być przeprowadzona możliwie jak najszybciej, zwłaszcza w przypadku upośledzenia napływu bądź odpływu z komory. Jeśli mięśniak prążkowanokomórkowy jest rozległy, konieczne może okazać się wycięcie tylko części zmiany nowotworowej lub transplantacja serca. Nawet częściowe usunięcie guza powoduje znaczne ustąpienie objawów, a w niektórych sytuacjach może wywołać proces zanikania zmian nowotworowych.

Bibliografia

- Dębski R. Ginekologia kliniczna, t. 1–3, Urban & Partner, Wrocław 2009,

- Bręborowicz G. (red.), Ginekologia, Urban & Partner, Wrocław 2006.