Miedź w największej ilości gromadzi się w wątrobie, mózgu, sercu i nerkach. Pierwiastek ten uczestniczy w transportowaniu tlenu, syntezie kolagenu i elastyny oraz w tworzeniu melaniny. Wspomaga zwalczanie wolnych rodników i zapobiega zwapnieniu naczyń. Negatywnie na przyswajanie miedzi wpływają wapń, fosfor, cynk i cyna. Dla organizmu niekorzystne są zarówno stany niedoboru, jak i nadmiaru tego pierwiastka.

Co to jest miedź?

Miedź (z łac. cuprum) to pierwiastek chemiczny o symbolu Cu. W układzie okresowym zaliczany jest do grupy metali przejściowych. Jego nazwa wywodzi się od Cypru, na terenie którego niegdyś był masowo wydobywany. Stąd też pierwotna nazwa miedzi brzmiała „metal cypryjski” (z łac. cyprum aes). Miedź ma bardzo szerokie zastosowanie. Wykorzystywana jest m.in.: w medycynie, kosmetyce, budownictwie, przemyśle, produkcji związków będących fungicydami w rolnictwie i dodatkami do żywności oraz jako barwnik szkła.

Źródła miedzi w pożywieniu

Główne źródła miedzi w pożywieniu to:

• wątroby zwierzęce (np. cielęca zawiera 15 mg Cu na 100 g, co stanowi 750% zalecanego dziennego spożycia),

• ostrygi (zawierają 1–8 mg Cu na 100 g – 37–500% RDA),

• drożdże piekarskie (zawierają 5 mg Cu na 100 g – 250% RDA),

• ziarna sezamu (zawierają 7,75 mg Cu na 100 g – 204% RDA),

• kakao (zawiera 3,8 mg Cu na 100 g – 189% RDA),

• kalmary (zawierają 2,1 mg Cu na 100 g – 106% RDA),

• homary (zawierają 1,9 mg Cu na 100 g – 97% RDA),

• ziarna słonecznika (zawierają 1,8 mg Cu na 100 g – 92% RDA),

• suszone pomidory (zawierają 1,4 mg Cu na 100 g – 71% RDA),

• ziarna dyni (zawierają 1,4 mg Cu na 100 g – 71% RDA).

Żywność zawierająca nieco mniejsze ilości miedzi to papryka, ziarna soi, grzyby shiitake, siemię lniane, otręby pszenne, suszone śliwki, ziarna arbuza. W przypadku niedostatecznej ilości pierwiastka w diecie możliwa jest jego suplementacja. Pierwiastek wchodzi w antagonistyczną relację (inaczej wzajemne zwalczanie się) z cynkiem. Stąd też jego niedobór może przyczynić się do wzmożonego wychwytu miedzi. Z kolei przyswajanie miedzi ułatwia witamina C.

Rola miedzi w organizmie

Miedź to pierwiastek niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Uczestniczy w procesie syntezy hemoglobiny (skrótowo przedstawianej jako Hb lub HGB), czyli czerwonego barwnika krwi, białka erytrocytów – czerwonych krwinek, który odpowiada za transportowanie tlenu.

Kolejne funkcje miedzi w organizmie to: pobudzanie wzrostu komórek, budowa tkanki kostnej oraz profilaktyka wapnienia naczyń (chroni przed osteoporozą). Dodatkowo zwiększa ona ogólną odporność, hamuje rozwój bakterii (działanie bakteriostatyczne), ułatwia transport i wchłanianie żelaza.

Miedź wpływa na dobrą pracę mózgu – poziom neuroprzekaźników i przesyłanie impulsów nerwowych. Jest czynnikiem determinującym zdolność zapamiętywania i myślenia oraz kreatywność. Zwalcza wolne rodniki, które przyspieszają proces starzenia, prowadzą do uszkodzenia, a nawet obumarcia komórek czy powodują choroby nowotworowe. Istotną funkcją miedzi jest jej udział w tworzeniu melaniny, czyli pigmentu decydującego o kolorze włosów i skóry oraz syntezie kolagenu i elastyny wpływających na stan skóry.

Nadmiar miedzi – objawy i przyczyny

Nadmiar miedzi objawiać się może bólami mięśni i stawów, niedokrwistością, zmiennością nastrojów, nudnościami, wymiotami, pogorszeniem kondycji skóry – wypryskami, zaburzeniem pracy wątroby i układu oddechowego.

Nadmiar miedzi w organizmie spowodowany może być przez rozmaite czynniki, w tym przez marskość wątroby, choroby nowotworowe, zażywanie niektórych leków (np. antykoncepcja hormonalna, hormonalna terapia zastępcza), ciążę. Przyczyną tego stanu jest też choroba Wilsona – rzadko występujące, uwarunkowane genetycznie, dziedziczone autosomalnie recesywnie schorzenie, w którym na skutek mutacji w genie ATP7B rozwijają się zaburzenia wydalania miedzi z organizmu. Pierwsze informacje na jej temat pojawiły się w piśmiennictwie pod koniec XIX wieku.

Niedobór miedzi – objawy i przyczyny

Objawami niedoboru miedzi są m.in.: nadpobudliwość ruchowa, zaburzenia wzrostu, zwiększone stężenie cholesterolu we krwi, anemia, obrzęki, zaburzenia oddychania, zwiększona podatność na infekcje, problemy z koncentracją i zapamiętywaniem, kruche, łamliwe kości.

Niedobór miedzi w organizmie stwierdza się bardzo rzadko. Do stanu tego doprowadzić mogą zwłaszcza zaburzenia wchłaniania miedzi i długotrwałe leczenie kortyzolem. Grupą podwyższonego ryzyka niedostatecznej ilości tego pierwiastka w ustroju są osoby niedożywione, cierpiące na przewlekłe biegunki, odchudzające się oraz niemowlęta.

Dzienne spożycie miedzi

Oto jak przedstawia się dzienne zapotrzebowanie na miedź w poszczególnych grupach:

• do 5 miesiąca życia – 0,2 mg,

• od 5 miesiąca życia do 6 r.ż. – 0,3 mg,

• od 7 do 12 r.ż. – 0,7 mg,

• ≥ 13 r.ż. – 0,9 mg,

• kobiety w ciąży – 1 mg,

• kobiety w czasie laktacji – 1,3 mg.

Zobacz wideo: Czy można przedawkować witaminy?

Bibliografia:

1. J. D. Lee, Zwięzła chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 1997.

2. H. Kunachowicz, I. Nadolna, B. Przygoda, K. Iwanow, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, PZWL, Warszawa 2005.

3. B. Tarnacka, A. Członkowska, Choroba Wilsona, [w:] „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2008, 4(3), s. 125–128.