Mediastinoskopia jest cennym uzupełnieniem diagnostyki klatki piersiowej w przypadku nowotworów płuc, chorób układowych lub innych procesów przebiegających z powiększeniem węzłów chłonnych. Umożliwia pobranie fragmentów tkanek do badania, co pozwala ustalić właściwe rozpoznanie i wdrożyć celowane leczenie.
Mediastinoskopia – badanie śródpiersia
Nazwa mediastinoskopia pochodzi od łacińskiego określenia śródpiersia – mediastinum. Przyrostek „skopia” oznacza oglądanie. Dosłownym (i adekwatnym) tłumaczeniem nazwy jest zatem „oglądanie śródpiersia”. Śródpiersie to część przestrzeni klatki piersiowej znajdująca się pomiędzy prawym a lewym płucem, ograniczona z przodu przez mostek, a z tyłu przez kręgosłup. W przestrzeni tej znajduje się wiele ważnych struktur:
- serce i duże naczynia krwionośne (aorta, tętnice i żyły płucne, żyły główne górna i dolna),
- tchawica, oskrzela główne i wnęki płuc,
- przełyk,
- grasica (gruczoł dokrewny),
- węzły chłonne i przewód piersiowy,
- sploty i zwoje nerwowe oraz nerwy.
Wziernikowanie tych struktur możliwe jest dzięki temu, że od góry śródpiersie łączy się z przestrzeniami szyi.
Mediastinoskopia – przebieg zabiegu
Mediastinoskopię wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Chory leży na wznak, z odchyloną ku tyłowi głową. U podstawy szyi, nad wcięciem mostka, wykonuje się kilkucentymetrowe nacięcie powłok. Po uwidocznieniu tchawicy odpreparowuje się tkanki miękkie ku dołowi tak, aby stworzyć tunel, przez który wprowadzane jest narzędzie. Mediastinoskop jest endoskopowym urządzeniem wyposażonym w światło oraz kanał pozwalający na podawanie i odsysanie płynów lub gazów, przez który można też wsunąć narzędzie – kleszczyki lub szczoteczkę do pobierania próbek tkanki.
Po wprowadzeniu urządzenia do śródpiersia ogląda się jego struktury, oceniając ich budowę, umiejscowienie, wielkość oraz obecność ewentualnych zmian chorobowych. Mediastinoskop umożliwia pobranie do badania tkanek – najczęściej z węzłów chłonnych lub tkanki płucnej, ale też fragmentów innych struktur budzących wątpliwość co do swej natury i prawidłowości utkania komórkowego.
Po zakończeniu zabiegu ranę zabezpiecza się szwami. W przypadku krwawienia lub zwiększonego niebezpieczeństwa powstania infekcji można do rany włożyć dren lub sączek. Szwy skórne usuwa się po 6–7 dniach. Osoba poddana badaniu może (po prawidłowym wybudzeniu ze znieczulenia i krótkiej obserwacji) udać się do domu. Powinna powstrzymywać się od wysiłku, wykonywania gwałtownych ruchów. Jeśli wystąpi u niej kaszel, wywołujący go odruch powinien zostać wytłumiony farmakologicznie. Okres zwolnienia jest uzależniony od rodzaju wykonywanej pracy i zawiera się pomiędzy 5 a 30 dniami.
Wskazania do wykonania mediastinoskopii
Wziernikowanie śródpiersia wykonuje się, gdy w trakcie wcześniejszej diagnostyki stwierdzi się obecność w klatce piersiowej powiększonych węzłów chłonnych i niezbędne jest pobranie ich do badania. Uzyskane wycinki wysyła się do pracowni histopatologicznej w celu określenia typu schorzenia, które je wywołuje.
Kolejnym przypadkiem, w którym mediastinoskopia może być bardzo przydatna, jest choroba nowotworowa w obrębie klatki piersiowej, głównie układu oddechowego. W trakcie zabiegu można stwierdzić, czy nowotwór, wywodzący się z nabłonka dróg oddechowych albo innych tkanek nacieka sąsiednie narządy, ocenić jego wielkość i położenie. Dzięki temu chirurg planujący operację określa, jaki zakres zabiegu wchodzi w grę, czy jest szansa na doszczętne usunięcie guza oraz czy zabieg nie spowoduje jakiejś dysfunkcji narządów klatki piersiowej. Można również pobrać wycinki z guza, by zbadać dokładnie jego budowę. Pozwala to na określenie, czy jest on nowotworem pierwotnym czy przerzutowym oraz stwierdzić, czy będzie wrażliwy na ewentualne leczenie uzupełniające za pomocą radioterapii lub chemioterapii. Mediastinoskopia jest bardzo przydatna w rozpoznawaniu niektórych chorób układowych, takich jak sarkoidoza.
Przeciwwskazania do mediastinoskopii
Wziernikowanie śródpiersia jest zabiegiem skomplikowanym. Ze względu na to, że urządzenie wprowadza się do zamkniętej, wypełnionej ważnymi narządami przestrzeni badanie należy wykonywać wówczas, gdy ryzyko powikłań jest niewielkie. Przeciwwskazaniami są m.in.:
- stan po wcześniejszej mediastinoskopii lub zabiegach operacyjnych w obrębie klatki piersiowej (ze względu na możliwe zrosty),
- stan po naświetlaniach (radioterapii) okolic śródpiersia,
- wady rozwojowe kręgosłupa, kośćca klatki piersiowej, które uniemożliwiają pacjentowi przyjęcie właściwej pozycji,
- anomalie budowy narządów klatki piersiowej,
- znaczne powiększenie tarczycy z wolem zamostkowym,
- zaburzenia krążenia mózgowego,
- niektóre niewyrównane zaburzenia rytmu serca.
Powikłania po mediastinoskopii
Badanie obarczone jest niewielkim odsetkiem powikłań, jednak niektóre z nich mogą wymagać nawet przeprowadzenia w trybie nagłym operacji z otwarciem klatki piersiowej. Wśród najistotniejszych powikłań wymienić trzeba takie, jak:
- krwawienie,
- zakażenia okołooperacyjne,
- zaburzenia rytmu serca, mogące nawet doprowadzić do zatrzymania krążenia,
- uszkodzenie nerwów (przeponowych lub krtaniowych wstecznych) z zaburzeniami mowy lub oddychania.
Ze względu na złożoność zabiegu i trudności techniczne chory wraz z lekarzem prowadzącym powinni szczegółowo rozważyć, czy korzyści diagnostyczne z badania przewyższają ewentualne ryzyko.