Makaton to jedna z alternatywnych i wspomagających metod komunikacji, która znajduje zastosowanie zwłaszcza podczas porozumiewania się z osobą o obniżonym stopniu funkcjonowania poznawczego i z ograniczeniami strefy ruchowej. Prace nad polską wersją komunikacji Makaton rozpoczęły się w 2001 roku pod kierownictwem Bogusławy Beaty Kaczmarek – pedagoga specjalnego i logopedy.

Co to jest Makaton?

Makaton zaliczany jest do grona metod AAC (ang. Augmentative and alternative communication), czyli wspomagającego i alternatywnego sposobu porozumiewania się. Wykorzystywany jest w rozwoju osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Ma na celu umożliwienie komunikowania się tym, którzy nie posiadają umiejętności mowy albo posiadają ją w stopniu uniemożliwiającym satysfakcjonujące porozumienie się. Makaton to podejście oparte na filozofii totalnej komunikacji.

Makaton jest programem językowym, który powstał w latach 70-tych ubiegłego stulecia w Wielkiej Brytanii. Jego autorką jest Margaret Walker – logopeda i psychiatra. Nazwa metody pochodzi od pierwszych liter imion osób, które nad nią pracowały – Margaret Walker, Kathy Johnston i Tony Cornforth. Autorką polskiej wersji Makatonu i założycielką Programu Rozwoju Komunikacji Makaton jest Bogusława Beata Kaczmarek. Pod jej kierownictwem utworzony został w 2005 roku zestaw polskich gestów nazwany KONi, czyli Komunikacja Osób Niepełnosprawnych.

Na czym opiera się Makaton?

Program Językowy Makaton opiera się na systemie prostych gestów i symboli graficznych. Symbole i gesty obejmują zakres podstawowy, czyli rdzeń metody, liczący około 450 pojęć, które dotyczą czynności z najbliższego otoczenia użytkownika i zaspokajają jego główne potrzeby. W metodzie Makaton znajduje się też około 7000 pojęć uzupełniających – rozszerzenie dla słownictwa podstawowego.

W obrębie Makatonu znajdują się pojęcia odnoszące się m.in. do: najpilniejszych potrzeb, nawiązywania interakcji, domu, szkoły, pracy, znajomych, ludzi, przedmiotów, żywności, wydarzeń, czynności, świata zewnętrznego, zwierząt, pojazdów, działania, położenia przestrzennego i cech.

Zobaczcie także, w jaki sposób można porozumieć się z osobą w śpiączce:

Gesty w Makatonie

Gesty w Makatonie to inaczej symbole manualne, które są formami wspomagającymi słowne porozumiewanie się. Ich głównym zadaniem jest wzmocnienie komunikatu i nauka poprawnej gramatycznie mowy. Gesty i mowa uczone są równocześnie. Na każde przyswajane pojęcie przypada odpowiedni gest. Każdy kraj posługujący się Makatonem posiada własny zestaw gestów.

Są one używane w 3 odmiennych poziomach:

• poziom słów-kluczy – najczęściej stosowany, znaki przedstawiają tylko słowa kluczowe, przydatne do interpretacji zdania lub tekstu;
  
• poziom funkcjonalny – znaki reprezentowane są jedynie za pomocą czasowników;
  
• poziom pełny – stosowany stosunkowo rzadko.
  

Symbole w Makatonie

Symbole w Makatonie stosowane są przez osoby niezdolne do wykonania gestu, które wskazując na symbol, sygnalizują swoje potrzeby i zainteresowania. Wybór określonych symboli Makaton odbywać się może też przez ich wskazywanie przy użyciu dodatkowych wspomagających urządzeń. Ze znaków graficznych można stopniowo rezygnować w miarę opanowania systemu językowego i coraz skuteczniejszego porozumiewania się.

Znaki manualne w Makatonie są proste w motorycznym wykonaniu, czytelne i ikoniczne. Są to czarno-białe (czarna figura, białe tło) rysunki liniowe. Odznaczają się przejrzystością i prostotą, co pozwala nawet na ich ręczne rysowanie. Ze znaków graficznych tworzone są książki, dzienniki i plany dnia.

Dla kogo jest Makaton?

Komunikacja jest najczęstszą formą społecznego zachowania się człowieka. Niestety nie każdy posiada umiejętności porozumiewania się za pomocą mowy. Mogą w tym przeszkodzić m.in. ograniczenia fizyczne, niepełnosprawność intelektualna i przebyte choroby. Użytkownikami alternatywnych i wspomagających metod komunikacji mogą być zarówno dzieci i młodzież, jak i dorośli.

Makaton skierowany jest do osób ze specyficznymi zaburzeniami rozwoju mowy i języka, które mają problemy z artykulacją, ich mowa jest trudna do zrozumienia, a komunikaty mało czytelne. Najczęściej stosowany jest w przypadku osób z porażeniem mózgowym, autyzmem, upośledzeniem umysłowym i po przebytym udarze mózgu, a także u osób niesłyszących i z niedosłuchem. Z Makatonu korzystają również sprawne dzieci, których rodzice pragną komunikować się z nimi w okresie przedwerbalnym, gdy nie ma jeszcze mowy, a naturalnym systemem komunikacyjnym dziecka są gesty.

Szkolenie z Makatonu

Żeby Makaton przynosił efekty, ważna jest jego nauka przez partnerów w komunikacji z chorym – rodziców, znajomych, nauczycieli, fizykoterapeutów itd. Sprawne posługiwanie się symbolami i gestami zapewni im udział w szkoleniu z Makatonu. Podczas niego zdobywa się wiedzę i umiejętności praktyczne z postępujących po sobie kolejno poziomów: podstawowy, zaawansowany, rozszerzony i dodatkowo szkolenie Muzyka i Zabawa w Makatonie. Kończy się ono uzyskaniem certyfikatu i organizowane jest w ramach Programu Rozwoju Komunikacji Makaton.

Koszt szkoleń wynosi odpowiednio:

• Muzyka i Zabawa w Makatonie – specjaliści 200 zł, rodzice dzieci z niepełnosprawnością 140 zł,
  
• poziom rozszerzony – specjaliści 350 zł, rodzice dzieci z niepełnosprawnością 250 zł,
  
• poziom zaawansowany – specjaliści 250 zł, rodzice dzieci z niepełnosprawnością 190 zł,
  
• poziom podstawowy – specjaliści 290 zł, rodzice dzieci z niepełnosprawnością 190 zł.
  

Bibliografia:

1. Kaczmarek B.B., Makaton w rozwoju osób ze złożonymi potrzebami komunikacyjnymi, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS, 2014.

2. Kaczmarek B.B., Teoretyczne i praktyczne podstawy metody Makaton, W: Błeszyński J. (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Kraków, Oficyna Wydawnicza IMPULS, 2006.