Lunatykowanie, czyli wykonywanie czynności w czasie snu, jest spowodowane somnambulizmem lub lunatyzmem. W czasie lunatykowania mózg osoby, która doznaje tego stanu, zachowuje się tak jak w fazie snu głębokiego. Lunatyzm może występować u każdej osoby, bez względu na wiek, jednak najczęściej dotyczy dzieci.

Przyczyny lunatykowania

Przed wieloma laty winą za lunatykowanie obarczano niedojrzałość centralnego układu nerwowego, lecz szereg przeprowadzonych badań wskazał także na wiele innych przyczyn, które mogą wywoływać to zaburzenie. Należy pamiętać, że naukowcy i lekarze wciąż nie wskazali jednej konkretnej przyczyny lunatyzmu. Wyodrębniono jednak szereg czynników, które występują w czasie lunatykowania lub sprzyjają rozwojowi lunatyzmu. Wśród nich są m.in.: odziedziczona skłonność do lunatykowania, długotrwały stres, przemęczenie, stosowanie wybranych środków farmakologicznych, zaburzenia związane z czuwaniem, a także zaburzenia psychiczne (schizofrenia, zaburzenia nerwicowe, migreny).

Co się dzieje kiedy śpimy za krótko? Obejrzyj film i poznaj opinię eksperta

Za rozwój somnambulizmu może być także odpowiedzialna niewłaściwa praca receptorów serotoninergicznych w neuronach, odpowiedzialnych za budzenie się oraz zapadnie w sen. Wciąż nie wyklucza się kwestii niedojrzałości układu nerwowego, którego cechuje nieprawidłowa reakcja na dane bodźce. Ostatnia hipoteza przyczyn lunatykowania dotyczy głównie dzieci od 9. do 12. roku życia. Ponadto do lunatykowania może przyczynić się nadużywanie substancji psychoaktywnych, kofeiny oraz alkoholu. Duży wpływ na rozwój lunatyzmu mogą mieć skrzywienia przegrody nosa, aktualnie trwające choroby utrudniające oddychanie, a także inne zaburzenia oddychania w czasie snu.

Objawy lunatyzmu – jak zachowuje się somnambulik?

Jak informują lekarze, atak lunatyzmu następuje w szczytowej fazie snu wolnofalowego, czyli najczęściej po ok. 60–120 minutach od zapadnięcia w sen. W czasie lunatykowania mózg somnambulika zachowuje się jak w trakcie bardzo głębokiego snu, a pomiary aktywności elektroencefalograficznej są zbliżone do aktywności w czasie napadów padaczkowych. Te przyczyny prawdopodobnie wpływają na kłopoty w komunikacji z somnambulikiem w czasie epizodu lunatykowania. Takie osoby najczęściej nie odpowiadają na zadane pytania, a jeśli podejmują próby kontaktu, to ich mowa jest najczęściej niezrozumiała lub bełkotliwa.

Ile potrzebujemy snu? Zobacz film i poznaj zdanie eksperta

Brak zdolności do komunikacji nie przeszkadza osobom lunatykującym w podejmowaniu codziennych i prostych czynności, takich jak spacerowanie, jedzenie, sprzątanie, gotowanie. Zdarza się, że somnambulicy prowadzą samochód! Czynności wykonywane są w sposób automatyczny i w niektórych przypadkach osoby lunatykujące mają otwarte oczy. Osoby nakryte w czasie lunatykowania bardzo ciężko obudzić, a jeśli dojdzie do wybudzenia, lunatyk nie pamięta niczego, co zrobił podczas snu. Należy pamiętać, że lunatyzm jest zaburzeniem niosącym ze sobą spore ryzyko zagrożenia bezpieczeństwa. Znane są przypadki popełniania morderstw lub samobójstw podczas lunatykowania. Somnambulicy w czasie takich epizodów są nieprzewidywalni i stwarzają zagrożenie dla siebie i otoczenia. Nie są świadomi podejmowanych czynności.

Lunatykowanie u dziecka

Większość epizodów lunatyzmu obserwuje się u dzieci, które na późniejszym etapie dorastania nie doświadczają już ataków somnambulicznych. U dzieci między 4. a 8. rokiem życia lunatykowanie jest stosunkowo krótkie i niegroźne. Zazwyczaj ataki trwają ok. kilkudziesięciu sekund, co w porównaniu do dorosłych (trwających nawet 30 minut) ma charakter krótkiego epizodu. U starszych dzieci czas lunatykowania ulega wydłużeniu, dlatego ich rodzice powinni przygotować dom na ewentualną senną aktywność dzieci i uchronić je przed potencjalnymi niebezpieczeństwami.

Do czego może doprowadzić niedobór snu? Zobacz film i poznaj zdanie eksperta

W przeciwieństwie do dorosłych, dzieci cierpiące na somnambulizm łatwo zaprowadzić do łóżka, a ich ruchy są raczej spowolnione. Pomimo tego należy pamiętać, że w trakcie epizodu lunatyzmu zakłócony zostaje odbiór bodźców bólowych, dlatego ewentualne urazy zagrażające zdrowiu dziecka mogą nie zostać szybko wykryte. Dzieci lunatykujące należy otoczyć szczególną opieką.

Leczenie somnambulizmu

Jeśli lunatyzm nie przechodzi samoczynnie w okresie dorastania i jest uciążliwy, należy podjąć pewne kroki, które zminimalizują ryzyko występowania takich epizodów. W leczeniu zaburzenia bardzo ważna jest odpowiednia higiena snu – wydłużenie czasu snu oraz zaplanowane drzemki w godzinach popołudniowych, a także unikanie niektórych czynników mogących wywoływać lunatykowanie. W przypadku gdy epizody są częste i uporczywe, skuteczną metodą leczenia jest terapia farmakologiczna. Opiera się ona głównie na stosowaniu przez krótki czas leków z grupy benzodiazepin, a przez osoby z nasilonym lunatyzmem – selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny.